เรื่องสิทธิมนุษยชน : สิทธิของผู้ป่วยเอดส์ ปุจฉา สิทธิมนุษยชนกับผู้ติดเชื้อเอดส์เกี่ยวข้องกันอย่างไร? วิสัชนา วันที่ 11-16 กรกฎาคมที่ผ่านมานี้ ประเทศไทยได้รับเกียรติให้เป็นเจ้าภาพจัดการประชุมนานาชาติเรื่อง "โรคเอดส์" ครั้งที่ 15 ซึ่งมีผู้นำระดับโลก ตั้งแต่เลขาธิการสหประชาชาติ นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี รวมทั้งนักวิทยาศาสตร์ แพทย์ ผู้ทำงานด้านเอดส์ และผู้ติดเชื้อทั่วโลกกว่า 25,000 คน มาร่วม ณ อิมแพค เมืองทองธานี อย่างไรก็ตามสถานการณ์การละเมิดสิทธิมนุษยชนต่อผู้ติดเชื้อเอดส์กลับยังเป็นปัญหาที่รุนแรงในสังคมไทย ดังกรณีที่ปรากฏเป็นข่าวก่อนที่จะมีการประชุมนานาชาติเรื่องโรคเอดส์ ข้าราชการหญิงคนหนึ่งติดเชื้อเอดส์จากสามีของตน และถูกหัวหน้างานรวมทั้งเพื่อนร่วมงาน รังเกียจ กีดกัน และไม่ให้ทำงานเพียงแค่ให้มาลงชื่อเซ็นเวลา นอกจากนี้ยังพบกรณีของเด็กผู้ติดเชื้อ ที่ถูกกีดกันจากการศึกษา รวมทั้งกรณีของการบังคับให้ตรวจเลือดก่อนเข้าสมัครงาน และถ้าพบว่าติดเชื้อก็จะโดนบังคับให้ลาออกจากงาน หรือถูกกดดันจนต้องออกจากงาน เป็นต้น กลุ่มผู้ติดเชื้อส่วนใหญ่มักเป็นกลุ่มคนที่ด้อยโอกาส เช่น กลุ่มเด็ก ผู้ใช้แรงงาน กลุ่มแรงงานข้ามชาติ ผู้ใช้ยาเสพติด กลุ่มแม่บ้าน ปัญหาการละเมิดสิทธิ การเลือกปฏิบัติ การถูกรังเกียจเดียดฉันท์ และการกีดกันต่างๆ เช่น การเข้าถึงบริการด้านสุขภาพและสังคม การป้องกันโรค การช่วยเหลือสงเคราะห์ การจ้างงาน การศึกษา การปกป้องคุ้มครองตามกฎหมาย เป็นต้น ล้วนส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ คุณภาพชีวิต และศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของกลุ่มคนดังกล่าว และสะท้อนให้เห็นถึงปัญหาของสังคม 2 ประการ คือ 1. การขาดองค์ความรู้ ความเข้าใจต่อโรค และอคติต่อผู้ติดเชื้อเอดส์ และ 2. ปัญหาด้านสิทธิมนุษยชน ในการพิจารณาปัญหาประการที่ 2 จะต้องเริ่มจากหลักการที่ว่า มนุษย์ทุกคนเกิดมาสิทธิและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์โดยเสมอภาคกัน และไม่มีใครสามารถเอาสิทธิและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ไปจากบุคคลได้ ซึ่งหลักการดังกล่าวได้รับการรับรองไว้ในกฎบัตรแห่งองค์การสหประชาชาติ ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ได้ยืนยันและยอมรับนับถือสิทธิมนุษยชน ความเสมอภาค โดยไม่เลือกปฏิบัติเพราะเหตุแห่งความแตกต่างในเรื่องถิ่นกำเนิด เชื้อชาติ ภาษา เพศ อายุ สถานภาพทางกาย หรือสุขภาพ สถานะของบุคคล ฐานะทางเศรษฐกิจหรือสังคม ความเชื่อทางศาสนา การศึกษาอบรม หรือความคิดเห็นทางการเมืองใดๆ อันถือว่าเป็นรากฐานที่สำคัญของสังคมประชาธิปไตย โดยที่นานาชาติรวมทั้งประเทศไทยมีพันธะผูกพันตามคำประกาศเจตจำนงเกี่ยวกับ HIV/AIDS (Declaration of Commitment on HIV/AIDS) ซึ่งกำหนดว่า “สิทธิมนุษยชนและเสรีภาพขั้นพื้นฐานสำหรับทุกคนเป็นสิ่งจำเป็นในการลดภาวะเสี่ยงต่อเอชไอวี/เอดส์ และเพื่อขจัดการเลือกปฏิบัติ ทุกรูปแบบ เพื่อเป็นหลักประกันว่าผู้ติดเชื้อ และผู้ที่มีภาวะเสี่ยงทุกคนต้องได้รับความเคารพในสิทธิมนุษยชนและเสรีภาพ ขั้นพื้นฐาน ในอันที่จะเข้าถึงการศึกษา การจ้างงาน บริการด้านสุขภาพและสังคม การป้องกันโรค การช่วยเหลือและการรักษา ข้อมูลข่าวสารและการปกป้องคุ้มครองตามกฎหมาย โดยความเคารพต่อความเป็นส่วนตัว และความลับส่วนบุคคล ตลอดจนเพื่อขจัดความรู้สึกอับอายและการแยกตัวออกจากสังคมของผู้ติดเชื้อเอชไอวี” จากหลักการข้างต้น ผู้ติดเชื้อเอดส์จึงมีสิทธิและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ที่เสมอภาคกับบุคคลอื่นๆ ในสังคม การเป็นผู้ป่วย ไม่ได้ทำให้ลดคุณค่าของศักดิ์ศรีและความเป็นมนุษย์ลง ดังนั้นรัฐและสังคมควรต้องยึดกุมหลักการนี้เป็นสำคัญ เพื่อกำหนดแนวทางในการรักษา การปฏิบัติต่อกลุ่มผู้ติดเชื้อ และส่งเสริมทำความเข้าใจที่ถูกของคนในสังคมต่อผู้ติดเชื้อเอดส์เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการละเมิดสิทธิมนุษยชนและปัญหาในการเลือกปฏิบัติอีกต่อไป. ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ