เรื่องสิทธิมนุษยชน : การจับผิดตัว ปุจฉาที่ 1 การจับกุมผู้ต้องหาผิดตัว เป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนอะไร ? วิสัชนาที่ 1 เสรีภาพในชีวิตและร่างกาย เสียชื่อเสียง และกระทบต่อสิทธิอื่นๆ หลายประการ ในช่วงที่รัฐบาลเริ่มดำเนินนโยบายปราบปรามยาเสพติดอย่างจริงจังและเด็ดขาด แม้จะได้ผล มีคนถูกฆ่า ถูกจับกุมคุมขัง และรายงานตัวจำนวนมหาศาล แต่ก็มีปัญหาค่อนข้างมากเช่นกัน โดยเฉพาะในประเด็นว่าเจ้าหน้าที่บ้านเมืองดำเนินการตามกฎหมายและกระบวนการยุติธรรมหรือไม่ ซึ่งมีญาติพี่น้องของผู้ตายและผู้ถูกจับกุมส่วนหนึ่งได้มาร้องเรียนต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติว่าเจ้าหน้าที่ตำรวจมิได้สอบสวน หรือถูกจับกุมโดยมิชอบ หรือถูกขึ้นบัญชีดำ ทั้งๆ ที่ไม่ได้เป็นผู้ค้ายาเสพติด ในนี้มีกรณีชาวอาข่าคนหนึ่งถูกจับผิดตัว ถูกคุมขัง 207 วัน สูญเสียซึ่ง อิสรภาพ เสรีภาพในชีวิตและร่างกาย เสียชื่อเสียง และกระทบต่อสิทธิอื่นๆ หลายประการ เช่น การประกอบอาชีพ และครอบครัว กรณีนี้เกิดที่จังหวัดเชียงราย ผู้ร้องเรียนเป็นชาวอาข่า มาร้องต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติว่า พี่ชายของตนถูกจับในข้อหาค้ายาเสพติดเมื่อวันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2546 โยอ้างว่าเป็นการจับผิดตัว เพราะพี่ชายมีชื่อฟังดูคล้ายกับคนที่ตำรวจออกหมายจับและสูญหายไปเมื่อ 4 ปีก่อน ผู้ร้องได้ร้องเรียนต่อหลายหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกว่า 10 องค์กร ขอให้ปล่อยตัวเนื่องจากมิได้เป็นผู้ค้ายาเสพติด ซึ่งหน่วยงานต่างๆ เช่น อำเภอได้ตั้งคณะกรรมการสอบสวนคำร้องเรียนของน้องชายจำเลย ทางด้านสื่อมวลชน สน.ไอทีวี ไปทำสารคดีเผยแพร่ทางโทรทัศน์ และเป็นข่าวต่อสาธารณะ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ โดยคณะอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 ได้ประสานงานไปที่ตำรวจและอัยการจังหวัดเชียงราย ทำให้รู้ว่ากรณีนี้เป็นคดีอาญาที่อัยการยื่นฟ้องต่อศาลแล้ว ซึ่งเป็นกรณีเข้าข่ายมาตรา 22 พ.ร.บ.คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ที่จะตรวจสอบสอบมิได้ แต่เนื่องจากทั้งอำเภอและอัยการกำลังพิจารณาคำร้องเรียนของน้องชายจำเลยว่า จับผิดตัว ทางคณะอนุกรรมการฯ 4 จึงขึ้นไปช่วยหาข้อเท็จจริงโดยไปพบชาวบ้านบ้านเดียวกันกับจำเลย 35 คน และแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับตำรวจและนายอำเภอ จนสรุปได้ว่าตำรวจจับกุมจำเลยผิดตัวอย่างแน่นอน ปุจฉาที่ 2 เมื่อเป็นเช่นนี้ จะแก้ปัญหาอย่างไร ? วิสัชนาที่ 2 การประสานความร่วมมือจากฝ่ายที่เกี่ยวข้อง เมื่อมีพยานหลักฐานเชื่อได้ว่าเป็นการจับผิดตัวจริง ทางอำเภอจึงเสนอเรื่องต่อผู้ว่าราชการจังหวัด ผู้ว่าราชการจังหวัดทำหนังสือขอความเป็นธรรมต่ออัยการจังหวัด สำนักงานอัยการจังหวัดมีหนังสือด่วนที่สุดขออนุญาตถอนฟ้องต่ออัยการสูงสุดตามระเบียบว่าด้วยการดำเนินคดีอาญาของพนักงานอัยการ พ.ศ. 2528 ในที่สุด อัยการจังหวัดเชียงรายได้ยื่นคำร้องขอถอนฟ้องจำเลยเมื่อวันที่ 10 กันยายน 2546 ต่อศาลจังหวัดเชียงราย ศาลจังหวัดเชียงรายได้มีหมายปล่อยตัวจำเลยเมื่อวันที่ 12 กันยายน 2546 จำเลยหรือผู้ถูกจับผิดตัวจึงได้รับอิสรภาพ และเป็นผู้บริสุทธิ์ พ้นทุกข์ทรมาน ญาติพี่น้องและเพื่อนบ้านดีอกดีใจอย่างยิ่ง ได้จัดพิธีรับขวัญ-มัดมือ กันไปเมื่อไม่นานมานี้ กรณีนี้เป็นการกระทำที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดังที่กล่าวมาข้างต้น ซึ่งคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้เสนอแนะต่อสำนักงานตำรวจแห่งชาติและกระทรวงยุติธรรมเยียวยา เพราะผู้ที่ถูกจับกุมคุมขังเป็นผู้บริสุทธิ์และเป็นผู้เสียหาย มีสิทธิได้รับการชดเชยค่าตอบแทนจากรัฐตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย มาตรา 245 และ 246 และ พ.ร.บ.ค่าตอบแทนผู้เสียหายและค่าทดแทนและค่าใช้จ่ายแก่จำเลยในคดีอาญา พ.ศ. 2544 เพื่อเยียวยาความเสียหายที่เกิดขึ้นและเพื่อป้องกันมิให้เกิดกรณีทำนองนี้อีกต่อไป ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ