การมีส่วนร่วมคือจุดเริ่มของประชาธิปไตย ในเดือนตุลาคมนี้ พวกเราชาวสถาบันนโยบายศึกษาทำงานกันหนักมาก เพราะเรามีงานสัมมนายาวหลายวันถึงสองงานติด ๆ กันในสองสัปดาห์ คือโครงการความเป็นพลเมืองสำหรับเยาวชนไทยที่ขอนแก่นและเชียงใหม่ และยังแทรกด้วยงานสั้นจบในวันเดียวแต่ก็เหนื่อยไม่แพ้กันคือโครงการสำรวจเส้นทางประชาธิปไตย สามงานนี้ทำให้พวกเราต้องแบ่งภาคกันน่าดู แต่ทั้งหมดก็สำเร็จลุล่วงไปด้วยดี ทีมงานเล็ก ๆ ของเรากลับจากเชียงใหม่ในสภาพที่เกือบจะหมดสภาพ เรียกว่าถ้าต่ออีกสักหนึ่งหรือสองวันอาจจะมีใครล้มป่วยกันบ้าง แต่อย่างไรก็ตาม การทำงานทำให้พวกเราสามัคคีกันยิ่งขึ้น งานหนักทำให้เราแกร่ง และการได้รับความร่วมมืออย่างดียิ่งจากองค์กรปกครองท้องถิ่นต่าง ๆ ที่เราไปขอความร่วมมือและช่วยเหลือนั้น ทำให้เราคิดว่าเราเดินมาถูกทางแล้ว การทำงานใด ๆ จะเกิดผลสำเร็จยิ่งใหญ่เมื่อหลายฝ่ายมาร่วมมือกันโดยไม่หวังผลตอบแทนใด ๆ ทั้งนั้น สถาบันนโยบายศึกษาดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ โดยไม่หวังผลตอบแทนใด ๆ ทั้งสิ้น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ให้ความร่วมมือกับสถาบันนโยบายศึกษาก็ช่วยเหลือโดยไม่มีผลตอบแทนใด ๆ เช่นกัน เราทำเพื่อจุดประสงค์เดียวกัน คือให้ความรู้และประสบการณ์แก่เยาวชน เพื่อให้เขาเหล่านั้นเติบโตเป็น “เยาวชนพลเมือง” ที่เป็นกำลังสำคัญของชาติ วัฒนธรรมการเมืองแบบประชาธิปไตยที่พึงประสงค์คือการมีส่วนร่วมในกระบวนการทางการเมืองและการตรวจสอบสถาบันทางการเมืองอย่างใกล้ชิด เส้นทางที่จะเดินไปสู่การมีวัฒนธรรมทางการเมืองแบบนั้น คือการมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ทางการเมืองร่วมกัน เยาวชนพลเมืองและนักการเมืองและผู้บริหารระดับท้องถิ่น ต่างได้รับประสบการณ์จากการมีส่วนร่วมทางการเมืองในลักษณะของการถ่ายทอดความรู้และแลกเปลี่ยนข้อคิดเห็น ตุลาคม 2546 จึงเป็นเดือนของการทำงานหนัก แต่ก็เป็นงานหนักที่ได้รับความร่วมมือจากหน่วยงานอื่น ๆ เพื่อการมีส่วนร่วมในประชาธิปไตยค่ะ ยศวดี บุณยเกียรติ ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา