วัฒนธรรมทางการเมือง ศ.ดร.ชัยอนันต์ สมุทวณิช ประธานสถาบันนโยบายศึกษา ได้ให้โจทย์กับพวกเราที่สถาบันฯ เมื่อสองปีที่แล้วว่า เราต้องจัดทำดัชนีชี้วัดการพัฒนาการทางการเมืองของประเทศไทย ซึ่งตอนนั้นดิฉันรับตามตรงว่านึกไม่ออกจริง ๆ ว่าจะทำอย่างไรให้สัมฤทธิผลดังกล่าว หนึ่งปีผ่านไปจึงได้ไปขอความกรุณาดร.อภิญญา รัตนมงคลมาศ ให้มาเป็นแม่งานรับผิดชอบเรื่องนี้ หลายเดือนที่อาจารย์อภิญญาและทีมงานได้ใช้เวลาในวันหยุดปรึกษาหารือกันอย่างเคร่งเครียดเพื่อจะตีโจทย์ที่อาจารย์ชัยอนันต์ให้มานั้น ดิฉันยอมรับว่า หากไม่ใช่คนที่ระดับความรู้และประสบการณ์ใกล้เคียงกันแล้ว ก็อาจจะถึงทางตัน หรือถ้าร้ายกว่านั้นก็อาจจะเลิกราไปก็ได้ ในที่สุด อาจารย์อภิญญาและทีมงานก็ได้มาถึงซึ่งข้อสรุปในเบื้องต้นว่าชั้นแรกจะต้องมีตัวบ่งชี้การพัฒนาทางการเมืองเสียก่อน จึงจะค่อยเดินไปสู่ตัวชี้วัดหรือ “ดัชนี” การพัฒนาการทางการเมืองได้ แต่อีกสิ่งที่อาจารย์อภิญญามองทะลุปรุโปร่งก็คือ พัฒนาการทางการเมืองนั้นที่จริงแล้วคือกระบวนการเปลี่ยนผ่านที่จะนำไปสู่วัฒนธรรมทางการเมืองที่พึงประสงค์ วัฒนธรรมทางการเมืองที่พึงประสงค์ของพวกเราชาวไทยคืออะไร คือวัฒนธรรมทางการเมืองแบบประชาธิปไตย ที่มีมิติของการมีส่วนร่วมในกระบวนการทางการเมืองและการตรวจสอบสถาบันทางการเมืองอย่างใกล้ชิด สองสิ่งนี้ได้เกิดขึ้นแล้วในประชาสังคมไทย และกำลังมีพัฒนาการไปในทิศทางที่ดีขึ้นเรื่อยๆ ดิฉันหวังว่า เมื่อการสร้างตัวบ่งชี้และตัวชี้วัดของอาจารย์อภิญญาและคณะสำเร็จ เราจะก้าวต่อไปอีกขั้นบนเส้นทางวัฒนธรรมทางการเมืองที่พึงประสงค์ ยศวดี บุณยเกียรติ ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา