สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การสร้างพลเมืองในศตวรรษที่ 21

การสร้างเยาวชนให้เป็นพลเมืองในศตวรรษที่ 21 มุ่งเน้นให้เยาวชนสามารถแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง โดยการมีทักษะการคิด เรียนรู้ ทำงาน แก้ปัญหา สื่อสาร และร่วมมือทำงาน เกิดจากการสร้างจิตใน 2 ลักษณะคือ สร้างให้รู้จักคิด และสร้างให้เป็นมนุษย์ที่มีความเข้าใจในวิถีชีวิตของแต่ละปัจเจกและวัฒนธรรมที่แตกต่าง ซึ่งจะทำให้มีการปฏิบัติต่อผู้อื่นด้วยใจเป็นธรรม มีเมตตาและรู้จักการให้

การศึกษาแห่งศตวรรษที่ 21 จึงต้องปรับกระบวนการเพื่อเตรียมเยาวชนให้ออกไปดำรงชีวิตในโลกนอกโรงเรียนได้ โดยกระบวนการเรียนรู้ใหม่ ครูจะไม่ใช่แต่เพียงผู้มอบความรู้ให้แก่นักเรียน แต่ต้องเป็นผู้ออกแบบกระบวนการเรียนรู้ที่จะทำให้นักเรียนเกิดทักษะในการแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง

นักเรียนในศตวรรษที่ 21 จึงต้องรู้จักคิดอย่างเป็นระบบ ทักษะนี้เกิดจากการฝึกฝนอย่างต่อเนื่องโดยการเฝ้ามองอย่างพินิจพิเคราะห์ สำรวจสิ่งรอบตัว ค้นคว้าหาเหตุผล แยกแยะและจัดประเภทข้อมูลที่มี และสามารถนำมาผสานกันอย่างมีเหตุผลสำหรับตนเองและผู้อื่น จนในที่สุดกลายเป็นความสามารถในการสังเคราะห์และนำไปสู่การเรียนรู้ที่มีรูปแบบซับซ้อนขึ้นเรื่อยๆ จนตลอดชีวิต

ในขณะที่ความเข้าใจในวิถีชีวิตของแต่ละปัจเจกและวัฒนธรรมที่แตกต่าง ก็จะนำไปสู่ความเป็นมนุษย์ที่มีจิตเคารพต่อผู้อื่นตลอดจนธรรมชาติสิ่งแวดล้อมที่อยู่รอบตัวเอง

สถาบันนโยบายศึกษาได้ใช้กระบวนการ “จดบันทึกด้วยภาพและภาษา” เพื่อหัดให้เด็กๆ รู้จักมองสิ่งต่างๆ รอบตัวเองอย่างลึกซึ้ง สามารถสื่อความรู้สึกนึกคิดออกมาผ่านทางภาพและตัวอักษรให้ผู้อื่นได้รับรู้ และมีความสามารถในการอธิบายด้วยเหตุผล โดยการจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการถึง 2 ครั้งอย่างต่อเนื่อง กับนักเรียนและครูกลุ่มเดียวกัน เมื่อวันที่ 11 และ 18 มีนาคม 2555 ที่สวนป่ารีสอร์ท อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ ผู้เข้าร่วมคือครูและนักเรียนโรงเรียนสุรินทร์ราชมงคล และโรงเรียนเมืองลีงวิทยา

อาจารย์อัสนี ทัศนเรืองรอง สอนให้เด็กๆ รู้จักเทคนิคต่างๆ ในการวาดภาพด้วยความมั่นใจ และเรียนรู้ด้วยตนเอง

วิทยากรที่แนะนำเด็กๆ ให้รู้จักเทคนิคต่างๆ ในการวาดภาพด้วยความมั่นใจ อย่างสนุกสนานคืออาจารย์อัสนี ทัศนเรืองรอง สถาปนิกผู้ประสบความสำเร็จในการประกอบวิชาชีพในต่างประเทศ และขณะนี้กลับมาใช้ชีวิตเป็นสุขในบ้านเกิด โดยมีผู้ช่วยในกระบวนการคือ ผศ.ดร.ชาคริดา นุกูลกิจอาจารย์ภาควิชาไอที มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ผู้มีงานอดิเรกคือการวาดภาพ

ตลอดวันที่ 11 มีนาคม นักเรียน 62 คนจากทั้งสองโรงเรียน ได้เรียนรู้เรื่องการวาดภาพจากความคิด ที่ไม่เน้นความเหมือนหรือความงาม แต่เน้นความกล้าแสดงออก และก่อนจบกิจกรรมทั้งหมดได้รับของขวัญจากอาจารย์อัสนีเป็นกล่องสีน้ำและปากกา พร้อมสมุดบันทึกกระดาษแข็ง 10 หน้า ให้นำกลับบ้านไปบันทึกตัวตนของแต่ละคนเพื่อนำกลับมาส่งในสัปดาห์ต่อไป

ก่อนจะนำสมุดบันทึกกลับบ้าน อาจารย์อัสนีให้ทุกคนจับคู่และแลกสมุดกัน ต่างฝ่ายต่างวาดภาพของเพื่อนลงบนปกสมุดบันทึกของเพื่อน เด็กๆ สนุกสนานที่ได้เห็นว่าตนเองมีหน้าตาอย่างไรในสายตาและฝีมือของเพื่อน

(จากซ้าย) ผศ.ดร.ชาคริดา นุกูลกิจ คุณศุภอาภา ทัศนเรืองรอง
คุณยศวดี บุณยเกียรติ และอาจารย์อัสนี ทัศนเรืองรอง

สัปดาห์ถัดมา คือวันที่ 18 มีนาคม นักเรียนกลุ่มนี้และอาจารย์ รวมทั้งอาจารย์จากจังหวัดบุรีรัมย์ที่เคยเข้าสัมมนาเชิงปฏิบัติการของสถาบันนโยบายศึกษาเมื่อวันที่ 26-27 มกราคม 2555 ได้กลับมาเจอกันใหม่ที่สวนป่า รีสอร์ท สถานที่เดิม ในครั้งนี้ ก่อนที่อาจารย์อัสนีจะขอดูผลงานในสมุดบันทึก ทั้งอาจารย์และนักเรียนก็ได้รับฟังการบรรยายในหัวข้อ “ การศึกษาในศตวรรษที่ 21” โดยผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา คุณยศวดี บุณยเกียรติ เป็นการอธิบายเหตุผลของการจดบันทึกด้วยภาพและภาษา ที่จะนำไปสู่การเรียนรู้ผ่าน “สมุดจดปฏิสัมพันธ์” (Interactive notebook) ซึ่งเป็นหนึ่งในแนวทางการศึกษาในศตวรรษที่ 21 ที่เน้นการเรียนการสอนแบบสหวิทยาการ ที่ประยุกต์หลากหลายสาขาวิชาเข้าด้วยกัน

ตลอดการบรรยาย คุณยศวดีได้แสดงภาพประกอบที่เรียกความสนใจตลอดเวลา ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของวิวัฒนาการของนวัตกรรมคอมพิวเตอร์และเทคโนโลยีในศตวรรษที่ 20 และแนวโน้มคอมพิวเตอร์ที่กำลังจะแพร่หลายในศตวรรษที่ 21 รวมทั้งการที่คอมพิวเตอร์ทั้งโลกจะเชื่อมต่อเป็นเครือข่ายถึงกันหมด การเปลี่ยนแปลงเหล่านั้นจะเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ส่งผลท้าทายต่อการจัดการศึกษาในโรงเรียน ครูจึงต้องปรับตัวและวิธีการสอน และนักเรียนก็ต้องปรับวิธีการเรียนและแนวคิดด้วยเช่นกัน

(จากซ้าย) คุณศุภอาภา ทัศนเรืองรอง
อาจารย์อัสนี ทัศนเรืองรอง และคุณยศวดี บุณยเกียรติ

นักเรียนจากโรงเรียนเมืองลีงวิทยา และโรงเรียนสุรินทร์ราชมงคล ฟังบรรยาย เรื่อง “การศึกษาในศตวรรษที่ 21” โดยคุณยศวดี บุณยเกียรติ

จากนั้นอาจารย์อัสนี ทัศนเรืองรอง และภรรยา คือคุณศุภอาภา ทัศนเรืองรอง ก็ช่วยกันเล่าถึงระบบการเรียนในประเทศสิงคโปร์และออสเตรเลียในมุมมองของผู้ปกครองขณะเมื่อใช้ชีวิตในต่างประเทศ แม้คุณอัสนีจะออกตัวว่าไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านการศึกษา แต่ก็มีมุมมองที่น่าสนใจมาฝากแลกเปลี่ยนกับอาจารย์ทั้งหลาย

ช่วงบ่ายนักเรียนได้นำสมุดบันทึกมามอบให้อาจารย์อัสนี พร้อมเล่าว่า เหตุใดจึงวาดภาพเหล่านั้น แม้หลายคนจะเขินอายในฝีมือ แต่อาจารย์อัสนีก็ให้กำลังใจและบอกว่า “ความมั่นใจในตัวเองเป็นสิ่งที่สำคัญมากกว่าความงามหรือความเหมือนของภาพ”

ยังเป็นที่น่าเสียใจว่าเด็กๆ ยังสื่อความคิดทางภาษาประกอบภาพได้ไม่ดีและไม่มากนัก แต่หลังจากได้รับแรงกระตุ้นจากเพื่อนๆ ทุกคนก็มีความกล้าที่จะออกมาบอกว่าคิดอย่างไรในขณะวาดแต่ละภาพ

กิจกรรมนี้เป็นความท้าทายในแง่ที่ได้นำกระบวนการใหม่คือการวาดภาพมาเป็นสื่อในการกระตุ้นความคิดของนักเรียนที่เข้าร่วมกิจกรรม เสียงสะท้อนจากบรรดาอาจารย์ที่สังเกตการณ์อยู่ตลอดทั้งสองวันบอกว่าวิธีการเช่นนี้น่าสนใจ น่าจะนำไปใช้ และยังเรียกร้องให้สถาบันนโยบายศึกษาจัดการสัมมนาแบบนี้ให้แพร่หลายมากยิ่งขึ้น

อาจารย์อัสนี ทัศนเรืองรอง และภรรยาคือคุณศุภอาภา ทัศนเรืองรอง เล่าถึงระบบการเรียนในประเทศสิงคโปร์และออสเตรเลีย
ในมุมมองของผู้ปกครองขณะเมื่อใช้ชีวิตในต่างประเทศ

ก่อนจบ มีคำกลอนสะท้อนความเห็นจากนักเรียนและอาจารย์ คือ



	ขอขอบคุณ สถาบัน การศึกษา		เดินทางมา เมืองช้าง เพื่อสร้างสรรค์

เด็กสุรินทร์ เริงรื่น ชื่นชีวัน			ต่างพากัน สมัครมา พัฒนาตน

	จากเมืองกรุง มุ่งถิ่น สุรินทร์เหลา	เพื่อเด็กเรา ท่านสู้มา ฝ่าลมฝน

จากกรุงเทพฯ เดินทาง อย่างอดทน		เพื่อเยาวชน สุรินทร์  ถิ่นไอยรา

	เมืองลีงวิทย์ฯ ศิษย์ครู ผู้องอาจ		สุรินทร์ราชฯ ร่วมฝึก ร่วมศึกษา

ได้วาดเส้น เล่นลาย สบายอุรา			ต่างเริงร่า เรียนสนุก เป็นสุขใจ

	ขอบคุณครู สอนศิษย์ พาคิดเขียน	จะพากเพียร นำความรู้ ที่ครูให้

จะพัฒนา พาตน ฝึกฝนไป			พบกันใหม่ สัปดาห์หน้า มาเสนองาน



					ครูมณี นรสาร

					โรงเรียนสุรินทร์ราชมงคล

					11 มีนาคม 2555



	พวกเราตื่นเช้า  				เตรียมเข้าแถวกัน

หน้าตาสุขสันต์					พากันมาคอย

	มีรถมารับ					คนขันเรียบร้อย

หน้าตาเอ็นจอย					รถค่อยเคลื่อนไป

	มาถึงสวนป่า				หน้าตาสดใส

มีท่านผู้ใหญ่					ยืนใกล้คอยคุม

	ท่านสอนไม่วาง				ท่าทางสุขุม

นั่งกันเป็นกลุ่ม					ชุมนุมปรึกษา

	เรียนไปเรื่อยเรื่อย				ไม่เมื่อยไม่ล้า

ผ่อนคลายสายตา					เฮฮาด้วยกัน

	พอถึงตอนเที่ยง				นั่งเคียงแข็งขัน

ทานข้าวด้วยกัน					เรานั้นอิ่มใจ

	วันนี้ได้มา					พบพาเพื่อนใหม่

รู้สึกดีใจ						ที่ได้อบรม

	มานั่งล้อมรอบ				เป็นขอบวงกลม

ไม่มีทุกข์ตรม					ไม่จมความเหงา

	เมื่อได้มาเยือน				เจอเพื่อนของเรา

ตอนกลับไม่เศร้า					เพื่อนเขาไปส่ง

	เมืองลีงเพื่อนใหม่				น่าไหลน่าหลง

อุตส่าห์ไปส่ง					มั่นคงปลอดภัย

	การบ้านได้มา				ตั้งตาตั้งใจ

ต้องทำให้ได้					เพื่อไปปาร์ตี้

	ทุกสิ่งทุกอย่าง				ทุกทางที่ดี

ที่อาจารย์นี้					หวังดีสอนศิษย์

	ศิษย์จะนำไป				ใช้ในชีวิต

ทำงานการกิจ					ชีวิตก้าวไกล

	ความรู้ที่มี					สิ่งที่ศิษย์ได้

จะนำไปใช้					ให้ได้ผลดี

	ขอบคุณจากใจ				ท่านให้สิ่งนี้

ขอบคุณอีกที					ที่ท่านสอนเรา



						เด็กหญิงประภาภรณ์ แงชาติ ม.2/2

						โรงเรียนสุรินทร์ราชมงคล



	ได้ทราบข่าว สถาบัน การศึกษา		เดินทางมา สุรินทร์ เพื่อสร้างสรรค์

เด็กเมืองลีง เริงรื่น นับคืนวัน			ตื่นเต้นกัน อยากมา พัฒนาตน

	วันนัดหมาย ชายหญิง มาพร้อมหน้า	เจ็ดโมงกว่า เรามา ไม่หมองหม่น

จากเมืองลีง เดินทาง อย่างอดทน		เป็นสุขล้น ร้องเพลง ครื้นเครงจริง

	ถึงสถานที่ พัฒนา พาฝึกฝน		เด็กทุกคน เปรมปรีดิ์ ยินดียิ่ง

สุรินทร์ราช เมืองลีง ต่างพึ่งพิง			เราชายหญิง ไม่นิ่ง ผูกสัมพันธ์

	กิจกรรม ตอนแรก แจกกระดาษ		ให้เขียนวาด ลวดลาย ตามแบบนั้น

ตอนที่สอง ต้องแต่ง  ขัดแย้งกัน			ร่วมสร้างสรรค์ วาดตาม จินตนาการ

	แจกสมุด สเก็ตบุ๊ค ทุกคนได้		เราดีใจ สดใส มีการบ้าน

ครูนักเรียน เขียนเส้น เล่นเบิกบาน		ต่างทำงาน ร่วมกัน ชื่นชีวา

	ขอบคุณครู สอนศิษย์ พาคิดเขียน	จะพากเพียร ความรู้ ที่ศึกษา

จะนำไป ปฏิบัติ พัฒนา			โอกาสหน้า อีกครา คงพบกัน

	ขอให้ท่าน ไร้ทุกข์ เป็นสุขี 		สุขภาพดี ปรีดิ์เปรม เกษมสันต์

เป็นร่มโพธิ์ ร่มไทร ไปนิรันดร์			เพื่อสร้างสรรค์ เด็กไทย สืบไปค่ะ



					เด็กหญิงวิลัยลักษณ์ กาศรัมย์ ม.2/3 

					โรงเรียนเมืองลีงวิทยา