สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การเมือง เป็นเรื่องวัฒนธรรม

      ในช่วงเดือนพฤษภาคม 2561 ที่ผ่านมา สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ได้ร่วมทำงานกับองค์กรภาคประชาสังคม คือ มูลนิธิองค์กรกลางเพื่อประชาธิปไตย (พี-เน็ต) และสำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ซึ่งจัดขึ้นสองครั้ง ภายใต้หัวข้อ “การให้การศึกษาทางการเมืองเพื่อพัฒนาวัฒนธรรมประชาธิปไตย” คือ ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จัดร่วมกับ พี-เน็ต ในวัน 11-12 พฤษภาคม และที่จังหวัดจันทบุรี จัดร่วมกับ กกต. ในวันที่ 26 พฤษภาคม โดยที่กลุ่มเป้าหมายก็ล้วนอยู่ในภาคประชาสังคมที่มีความตื่นตัวทางการเมืองสูง ทั้งที่เป็นเครือข่ายสมาชิก พี-เน็ต และเครือข่ายของ กกต. ในพื้นที่

      การจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการทั้ง 2 ครั้ง มุ่งเน้นการแลกเปลี่ยนจากประสบการณ์ตรงของทุกคน เพื่อสร้างการเรียนรู้ร่วมกันในการแสวงหาโอกาสและทางออกใหม่ๆ สำหรับปัญหาประชาธิปไตยของไทยที่นิยมการเลือกตั้ง ซึ่งเป็นแต่เพียงวิธีการหรือรูปแบบ แต่ยังขาดเนื้อหาของความเป็นประชาธิปไตย

      คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ชวนสนทนาเรื่อง วัฒนธรรมทางสังคมไทย ที่มีอิทธิพลต่อลักษณะหรือรูปแบบวัฒนธรรมทางการเมือง และ “การทำให้เป็นประชาธิปไตย” ของสังคม เรื่องวัฒนธรรมนี้เป็นระบบรวมทั้งหมดของแนวคิดต่างๆ ที่สังคมมีอยู่ร่วมกัน เป็นลักษณะรวมของพฤติกรรม สะท้อนออกมาจากความคิดที่แฝงฝังอยู่ในพฤติกรรม ซึ่งก็คือค่านิยมของสังคม ดร.ปรีชา อุยตระกูล นำสู่การประชุมเชิงปฏิบัติการ ได้มีการถกเถียงเรื่องค่านิยมของสังคมไทยที่ยังดำรงอยู่ในวิถีชีวิต และค่านิยมประชาธิปไตยที่รับรู้กัน ซึ่งการทำงานด้านความคิดในเรื่องค่านิยมทั้งสองขั้ว คือ ค่านิยมไทย กับ ค่านิยมตะวันตกในเรื่องประชาธิปไตย ทำให้ผู้เข้าร่วมได้เปรียบเทียบกัน และวิพากษ์วิจารณ์ความไม่สอดคล้องของสองวัฒนธรรมได้อย่างชัดเจนมากขึ้น และมองเห็นข้อจำกัดที่สังคมไทยยังไม่พัฒนาในด้านเนื้อหาประชาธิปไตย เพราะวิธีคิดและพฤติกรรม หรือวัฒนธรรมของคนไทยยังอยู่ในด้านตรงข้ามประชาธิปไตยในหลายเรื่อง ซึ่งจำเป็นต้องทำความเข้าใจกับบริบทของตัวเองให้ถ่องแท้ เพื่อจะได้แก้ไขจากรากฐานของตนเอง มากกว่าการอยากจะเป็นประชาธิปไตยเพียงเพราะอยากให้มีการเลือกตั้ง ซึ่งค่านิยมของสังคมไทยได้สะท้อนจากมุมมองของผู้เข้าร่วมสัมมนาทั้ง 2 แห่ง ว่ามีทั้งส่วนที่เกื้อหนุนและเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาในแนวทางประชาธิปไตย

      คุณวรินทร์ เทียมจรัส ได้กล่าวในเรื่องนี้ว่า รัฐธรรมนูญไทย คือ ภาพสะท้อนวัฒนธรรมทางการเมืองของไทย ตั้งแต่การบัญญัติว่า ประเทศไทย คือ ความเป็นราชอาณาจักรที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ไปจนกระทั่งถึง อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนชาวไทย นี่คือสิ่งที่ปรากฏอยู่ทั้งความเป็นตะวันตก คือประชาธิปไตย และความเป็นสังคมไทย ซึ่งจากการมองเห็นสิ่งที่มีอยู่และมองเห็นคุณค่าที่มากพอ มาเป็นสิ่งที่เริ่มต้นของการพัฒนาให้เกิดอุดมการณ์ และการมีวิถีชีวิต หรือวัฒนธรรม เป็นสังคมที่นิยมประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ซึ่งจำเป็นที่คนไทยต้องเรียนรู้จากอดีตและประวัติศาสตร์การพัฒนาของชาติไทย จากระบบกษัตริย์ สู่ ระบบประชาธิปไตย ที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ซึ่งเป็นความต่อเนื่องของพัฒนาการทางการเมืองและสังคมของประเทศ และเป็นความเชื่อมต่อของสองวัฒนธรรม คือ วัฒนธรรมตะวันออกของไทย และวัฒนธรรมประชาธิปไตยที่มาจากตะวันตก อีกทั้งการมีส่วนร่วมจากเจ้าของอำนาจอธิปไตย คือ เปิดโอกาสให้ประชาชนได้แสดงออกทางความคิดเห็นโดยสุจริต กล่าวสำหรับการเลือกตั้งนั้น การมีส่วนร่วมของทุกคนเป็นเรื่องจำเป็น เพื่อแสดงถึงความเป็นเจ้าของสิทธิของความเป็นพลเมืองและสิทธิในทางการเมืองด้วย คือ

การแสดงความคิดเห็นโดยสุจริต เพื่อให้ภาครัฐทราบปัญหาที่เกิดขึ้นกับสาธารณะ ชุมชนหรือปัจเจกชน ที่ไม่ได้รับความเป็นธรรม เช่น กระบวนการจัดการเลือกตั้งส่วนใด น่าจะไม่ก่อให้เกิดความสุจริต หรือก่อให้เกิดความไม่เที่ยงธรรม แก่กระบวนการเลือกตั้ง
การเป็นอาสาสมัครเพื่อกิจกรรมอันเป็นประโยชน์สาธารณะ เช่น กรณีสมัครเป็นอาสาสมัครประจำหน่วยเลือกตั้ง เป็นอาสาสมัครผู้เผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับกระบวนการจัดการเลือกตั้งที่สุจริตและเที่ยงธรรม หรือเป็นอาสาสมัครให้ข้อมูลการทุจริตในกระบวนการจัดการเลือกตั้งกับเจ้าหน้าที่ของรัฐที่มีหน้าที่ และโดยเฉพาะกรรมการการเลือกตั้ง หรือกรณีเห็นการกระทำใดๆ อันมีผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม หรือ กระทำการใดๆ เพื่อปกป้องทรัพย์สินสาธารณะ เช่น สาธารณูปโภค
การสอดส่องการเลือกตั้ง การป้องปราม การตรวจสอบข้อเท็จจริง การรวบรวมพยาน หลักฐานกรณีมีเหตุน่าเชื่อว่า มีบุคคลกระทำผิดกฎหมาย และเสนอข้อมูล กล่าวโทษหรือกล่าวหาผู้กระทำความผิดตามกฎหมาย

คุณสมชาติ เจศรีชัย ได้ให้ความรู้เรื่องความก้าวหน้าของพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญที่เกี่ยวกับกระบวนการเลือกตั้ง ทั้งกฎหมายว่าด้วยพรรคการเมือง การเลือกตั้ง และวิธีการได้มาซึ่ง ส.ส. และ ส.ว. อย่างละเอียด เพื่อให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้เข้าใจอย่างลึกซึ้ง ซึ่งได้รับความสนใจอย่างยิ่ง จากผู้เข้าร่วมสัมมนา แต่อย่างไรก็ตาม วิทยากรได้ชี้ให้เห็นเรื่องความสำคัญและความจำเป็นในการสร้าง “ความคิดใหม่” สำหรับการเลือกตั้งที่อาจจะเกิดขึ้นในต้นปีหน้าว่า ที่ผ่านมา คนไทยให้ความสำคัญกับการไปเลือกตั้งที่เป็นเพียงรูปแบบ แต่ยังไม่เห็นการรณรงค์ให้คนไทยไปเลือกตั้งในเชิงเนื้อหาที่เป็นคุณภาพ คือ คุณภาพของคนที่จะไปเลือกตั้ง เขามีชุดความคิดอะไรที่บ่งบอกความเข้าใจเรื่องการเมืองที่ถูกต้องก่อนไปเลือกตั้ง เพราะในสังคมการเมืองนั้น คนทั่วไปก็มักไม่สนใจอะไรเรื่องบ้านเมือง ปัญหาสังคมต่างๆ คนกลุ่มนี้จึงมักถูกครอบงำ หรือชี้นำจากคนอื่นได้ง่าย เมื่อไปลงคะแนนเสียงจึงไปเพราะความไม่รู้ แต่ตามคนอื่น กลุ่มที่สองคือพอที่จะรู้เรื่องต่างๆ อยู่บ้าง แต่ถือว่าธุระไม่ใช่ จึงไม่ค่อยสนใจ ซึ่งก็ยังเป็นกลุ่มที่ฉุดรั้งการพัฒนาประชาธิปไตยอยู่อีก ส่วนกลุ่มที่สาม ซึ่งมีอยู่จำนวนน้อยในทุกสังคม คือ พวกที่สนใจปัญหาบ้านเมือง ติดตามข่าวสารความเป็นไปต่างๆ และออกมามีส่วนร่วมตั้งแต่การแสดงความคิดเห็น การเคลื่อนไหวประเด็นต่างๆ เพื่อให้สังคมและรัฐตื่นรู้ เป็นกลุ่มที่อยากร่วมคิด ร่วมแก้ปัญหา และอยากเห็น อยากสร้างการเปลี่ยนแปลง กลุ่มนี้จะมีการศึกษาหาความรู้อยู่เสมอ ซึ่งวิทยากรเห็นว่าควรขยายฐานกลุ่มนี้ให้มากขึ้น เพราะเขาจะเป็นกลุ่มที่มีความคิด มีเหตุผล ไม่ถูกครอบงำได้ง่าย ประเด็นคือ จะเพิ่มจำนวนคนกลุ่มนี้ได้อย่างไร ซึ่งเป็นหน้าที่ของทุกคน โดยเฉพาะ กกต. จำเป็นต้องให้การศึกษาทางการเมือง ให้คนเข้าใจมากขึ้น

เรื่องการเมือง จึงเป็นเรื่องของทั้งชุดความคิด และพฤติกรรมที่สั่งสมจนเป็นค่านิยมและวัฒนธรรม การสร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตย ต้องรื้อถอนวัฒนธรรมบางอย่างของไทยที่ยังเป็นอุปสรรคออกไป โดยเฉพาะค่านิยมทำตามความคิดของผู้อื่น ค่านิยมนับถือคนมีเงิน ผลประโยชน์ตอบแทนส่วนตัว แต่ต้องแลกกับผลประโยชน์ของประเทศ จึงเป็นเวลาที่ต้องกระตุ้นเตือนสังคมไทยให้ฉลาดรู้เท่าทันทางการเมืองก่อนไปเลือกตั้งครั้งหน้า

From : http://www.fpps.or.th