สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ครู สร้างสังคมประชาธิปไตย

      วันที่ 2 กรกฎาคม 2560 สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ได้จัดให้มีการเสวนากลุ่ม เรื่อง “การพัฒนาประชาธิปไตยในบริบทของสังคมไทย” โดยกลุ่มที่มาร่วมการเสวนา คือ ครู-อาจารย์ ทั้งที่สอนอยู่ในมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิต (มศว. ประสานมิตร) และที่สำเร็จการศึกษาแล้ว ไปทำหน้าที่สอนอยู่ตามโรงเรียนต่างๆ จำนวน 20 คน

      การจัดงานครั้งนี้ มี ดร.วรวุฒิ สุภาพ จากคณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร ได้นำเสนอให้ผู้ที่เข้าร่วมครั้งนี้ได้หาแนวทางและแนวคิดการจัดการเรียนการสอนของครูในแนวทางประชาธิปไตย เพื่อสร้างวัฒนธรรมทางการเมืองประชาธิปไตยไทยให้กิดขึ้นในตัวผู้สอนและห้องเรียน

      ในช่วงเช้า คุณกษิต ภิรมย์ ประธานอนุกรรมการการเสริมสร้างวัฒนธรรทางการเมือง สภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ (สปท.) และรองประธานคณะกรรมาธิการการปฏิรูปการเมือง คนที่ 1 ได้กล่าวถึงความสำคัญของการปฏิรูปการเมือง ซึ่งจำเป็นต้องส่งเสริมวัฒนธรรมทางการเมืองประชาธิปไตยด้วย โดยกล่าวว่า เป็นดำริของนายกรัฐมนตรี พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา ด้วยเห็นว่าการปฏิรูปการเมืองต้องสร้างคนด้วย และอาจพูดได้ว่าเป็นประวัติศาสตร์ไทยใน 85 ปี ที่ผู้นำประเทศมีวิสัยทัศน์ว่าเราต้องสร้างคนให้มีวัฒนธรรมทางการเมือง ซึ่งตลอดระยะเวลาปีครึ่งมานี้ ได้มีการจัดทำแผนแม่บทว่าด้วยการส่งเสริมวัฒนธรรมทางการเมือง ซึ่งทุกฝ่ายเห็นด้วยแล้ว คือ ทั้งสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) คณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) คณะรัฐมนตรี (ครม.) และคณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ (กรธ.) จึงเป็นความจำเป็นที่ผู้ที่เกี่ยวข้องกับงานด้านการศึกษาของชาติจะได้เข้าใจในทิศทางนี้ และนำแผนยุทธศาสตร์การเสริมสร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตย มาบูรณาการกับการเรียนการสอนเพื่อสร้างสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้เป็นสังคมที่มีวัฒนธรรม มีวิถีชีวิตประชาธิปไตย

      นอกจากนี้ เมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม ที่ประชุม สปท. ได้รับทราบ และเห็นชอบกับแผนแม่บทและการนำแผนดังกล่าวไปปฏิบัติใช้ในโรงเรียน กทม. 9 แห่ง จนกระทั่งวันที่ 6 มิถุนายน ก็ได้เสนอร่าง พ.ร.บ. ว่าด้วยการจัดตั้งสถาบันส่งเสริมวัฒนธรรมทางการเมือง ซึ่งที่ประชุม สปท. เห็นชอบและผ่านร่างกฎหมายดังกล่าวอีกด้วย ซึ่ง ร่าง พ.ร.บ.ดังกล่าวนี้ เป็นไปตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 78 และ 258 ซึ่งมีสาระสำคัญระบุไว้ว่า รัฐมีหน้าที่ให้ความรู้ทางการเมืองประชาธิปไตย ที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข และยังปรากฏในแผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี และอยู่ในแผนปฏิรูปการเมือง เรื่องการพัฒนาคนเป็นวาระเร่งด่วนของรัฐบาลชุดนี้อีกด้วย ด้วยเหตุนี้ การพัฒนาคนให้เป็นพลเมืองประชาธิปไตย จึงเป็นบทบาทของครู-อาจารย์ ทุกคนซึ่งเกี่ยวข้องโดยตรง เพื่อให้ประชาชนรู้เรื่อง และฉลาดในเรื่องการเมือง เมื่อประชาชนรู้ ก็จะเป็นนายของข้าราชการ ของนักการเมือง ทุกคนต้องเกรงใจประชาชน เหมือนที่ประเทศอื่น เช่น เกาหลีใต้ ไต้หวัน ที่เคารพต่อผู้เป็นเจ้าของภาษี และคุณกษิต ยังย้ำอีกว่า เรามีหน้าที่ทำให้คนที่ใช้อำนาจของประชาชนต้องเคารพและเกรงใจประชาชน ซึ่งต้องเริ่มต้นที่การศึกษา ที่มีครูทั้งหลายเป็นคนสำคัญ

      ในช่วงบ่าย ดร.วิชัย ตันศิริ อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงศึกษาธิการ และเคยเป็นอาจารย์สอนที่ มศว.ประสานมิตร ซึ่งมีผลงานเขียนหลายเล่มเกี่ยวกับการศึกษา และการปฏิรูปด้านวัฒนธรรมทางการเมืองประชาธิปไตย ที่มีแนวคิดเรื่อง ครูควรเป็นผู้นำทางความคิดทางการเมือง แต่ในอดีต มศว. ไม่สนับสนุน และเห็นว่าครูไม่จำเป็นต้องเรียนเรื่องการเมือง จึงเป็นที่มาของการเขียนหนังสือเรื่อง “วัฒนธรรมการเมือง” เพื่อให้นักการศึกษาได้เข้าใจเรื่องการเมืองให้ถูกต้องและถูกทาง อีกทั้งไม่ทำให้เรื่องการเมืองเป็นเรื่องน่ากลัว แต่เป็นเรื่องที่ต้องสนใจ ติดตามเพราะการเมืองเกี่ยวกับทุกคน โดยเฉพาะในระบบการเมืองประชาธิปไตย และยังแสดงความชื่นชมที่อดีตรัฐมนตรีต่างประเทศ คุณกษิต ภิรมย์ ได้มาเป็นผู้นำความคิดเรื่องนี้ในรัฐบาลปัจจุบัน จะช่วยทำให้เรื่องวัฒธรรมทางการเมืองได้อยู่ในกระแสสังคม และสังคมไทยก็มีรากฐานเรื่องประชาธิปไตยปรากฏอยู่แล้ว เช่น ในศาสนาพุทธ อาทิ สังฆะ คือ วิถีชีวิตแบบประชาธิปไตย สังฆะ คือ การประชุมร่วมกัน มีความเสมอภาคจริงๆ ให้หมั่นประชุมปรึกษาหารือกัน เป็นต้น เรื่องประชาธิปไตยนั้น ต้องมองเรื่องนิติรัฐ (Rule of Law) และเรื่องรัฐ (State) ด้วย ซึ่งหมายถึงระบบกฎหมายเป็นหลักสำคัญของรัฐ เพื่อทำการปกป้องคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของบุคคลโดยกฎหมาย และเพื่อผดุงความยุติธรรม สร้างความเสมอภาคให้เกิดขึ้นในสังคม

      แต่อย่างไรก็ดี ประชาธิปไตยก็ต้องปรับให้เหมาะสมกับวัฒนธรรมของคนแต่ละพื้นที่หรือประเทศด้วย จึงจำเป็นต้องรู้ และศึกษาประวัติศาสตร์ของตนให้ถ่องแท้ ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นเรื่องการเมือง เรื่องรัฐศาสตร์ทั้งสิ้น เพื่อปูพื้นฐานความรู้ความเข้าใจทางการเมืองให้กับนักศึกษาศาสตร์ การปฏิบัติการทำงานของครู ต้องเกิดจากการคิดหลักสูตรเรื่องวัฒนธรรมทางการเมือง จึงต้องเริ่มจากกรอบการคิด และแนวทางปฏิบัติ ทุกมหาวิทยาลัยก็จำเป็นต้องเรียนเรื่องการเมืองเป็นพื้นฐาน เพื่อสร้างคนให้เข้าใจทั้งอุดมการณ์ทางการเมือง ระบอบการเมือง และการเป็นผู้มีทักษะทางการเมืองในวิถีชีวิต และเรียนรู้เรื่องการเมืองอย่างเป็นเหตุเป็นผล กล้าแสดงออกอย่างมีความรับผิดชอบ และเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม ซึ่งจะเป็นการหล่อหลอมบุคลิกภาพของชนในชาติอย่างที่ต้องการ ซึ่ง ดร.วิชัย กล่าวว่า ชะตากรรมของแต่ละชาติ มักถูกกำหนดโดยบุคลิกภาพของชนชาตินั้นๆ เช่น ญี่ปุ่น จีน สิงคโปร์ ที่เขาเจริญมากๆ ก็เพราะมีบุคลิกภาพที่ขยัน มุ่งมั่น มีวินัย บูชาและกตัญญูต่อบรรพบุรุษ อีกทั้งยังมีระบบคัดเลือกคนที่ใช้ระบบคุณธรรม และความสามารถ ตัวนี้เป็นการแสดงถึงวัฒนธรรมของชนชาติของแต่ละชาติ ส่วนของไทย บุคลิกภาพของคนไทยจะเป็นอย่างไร ซึ่งสำคัญมาก ที่เราต้องคิดออกมาให้ได้ เป็นหน้าที่ของการศึกษา หาคาแรคเตอร์ของชาติ อุปนิสัยของคนประจำวัน เช่น ตรงต่อเวลา มีความรับผิดชอบ รักความสะอาด ไม่โกหก ต่างๆ เหล่านี้ เกิดจากการฝึกปฏิบัติทั้งสิ้น ซึ่งโดยปกติโรงเรียนก็สอนทั่วไป แต่สิ่งสำคัญ คือ การฝึกอุปนิสัยให้ได้ เรื่องวัฒนธรรมการเมืองประชาธิปไตย ก็ต้องเริ่มภาคปฏิบัติให้ดี สร้างกรอบแนวคิด และส่งเสริมสิ่งแวดล้อมเพื่อสร้างโอกาสการใช้เสรีภาพ การแสดงออก ต้องตอบสนองต่อการแก้ไขจุดอ่อนของสังคมไทย เพื่อสร้างความแข็งแกร่งให้กับชาวไทย ดังนี้ ดร.วิชัย ได้ย้ำว่า การปลูกคน ต้องดูเป้าหมายของการสร้างคน เพื่อแก้ไขปัญหาเรื่องคนของประเทศนั่นเอง ครูจึงเป็นคนสำคัญและเป็นจุดเริ่มต้นในการสร้างวัฒธรรมให้เกิดขึ้นในตัวครู แล้วส่งต่อไปสู่นักเรียนทั้งโรงเรียนต่อไป

      ในช่วงระหว่างเช้าและบ่าย หลังจากฟังวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิทั้งสองท่านแล้ว ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้มีการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการ เพื่อแสวงหาแนวทางและการจัดทำหลักสูตรการเสริมสร้างวัฒนธรรมทางการเมืองในสถานศึกษา โดยเฉพาะสำหรับนักศึกษาด้านการศึกษา ซึ่งผลจากการร่วมคิดและแลกเปลี่ยนในครั้งนี้ พบว่า ในสถานศึกษามีอุปสรรคที่ต้องได้รับการแก้ไข กล่าวคือ การให้ความสำคัญกับการเร่งเรียน บรรยากาศการเรียนการสอนไม่เชื่อมต่อประชาธิปไตย ไม่ส่งเสริมการคิดและแสดงออก เน้นการรับคำสั่ง ทำตาม ไม่กล้าโต้แย้งครู ไม่ใช่เรียนเพื่อรู้ แต่เรียนเพื่อคะแนน ส่วนระบบรุ่นพี่รุ่นน้องในมหาวิทยาลัย ก็เป็นระบบที่รุ่นน้องทำตามรุ่นพี่ ทางออกในการแก้ปัญหาจึงได้มีการสรุปเป็นแนวทาง คือ การมีชุดความรู้เรื่องการเมืองที่ถูกต้อง ซึ่งนักศึกษาด้านศึกษาศาสตร์จะต้องมีความรู้ในเรื่องการเมืองด้วยเป็นพื้นฐานทุกคน คือ มีความรู้เรื่องปรัชญาการเมือง ประวัติศาสตร์ของชาติไทย เรื่องสิทธิมนุษยชน เรื่องพหุสังคมประชาธิปไตย และเรื่องระบบการเมืองการปกครองประชาธิปไตย เพื่อที่นักศึกษาทุกคนจะได้เข้าใจในเรื่องการสร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตยกับสังคม นอกจากนี้ ยังจำเป็นต้องสร้างการเรียนรู้ให้มีบรรยากาศประชาธิปไตย ด้วยกระบวนการและกิจกรรมที่ส่งเสริมการคิด การแสดงออก การใช้เหตุผล การวิพากษ์วิจารณ์ในประเด็นทางสังคม และการมีส่วนร่วมกับสังคมและการเมืองอีกด้วย ในบทสรุป ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้ให้ความสำคัญเรื่องการสร้างความตระหนักต่อความรับผิดชอบต่อสังคม และการอยู่ร่วมกันในสังคม โดยยอมรับความแตกต่างกัน แต่สามารถที่จะอยู่ร่วมกันได้โดยเอาประโยชน์ของสังคมเป็นเป้าหมายร่วมกัน อีกทั้งยังเห็นว่าหลักสูตรการศึกษาต้องเชื่อมโยงกับท้องถิ่น โดยมีเป้าหมายที่การสร้างคนให้รับผิดชอบต่อท้องถิ่น ไม่ใช่เน้นไปในทางการแข่งขันให้ได้คะแนนสูงๆ และการศึกษาต้องสร้างอุดมการณ์ของชาติ คือ การรับผิดชอบต่อสังคมประเทศชาติ

From : http://www.fpps.or.th