สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ขจัดการทุจริต

      วรรคสอง ในบทกล่าวนำของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 “กำหนดให้รัฐมีหน้าที่ต่อประชาชน เช่นเดียวกับการให้ประชาชนมีหน้าที่ต่อรัฐ วางกลไกป้องกัน ตรวจสอบ และขจัดการทุจริต และประพฤติมิชอบที่เข้มงวด”

      จะว่าไปแล้ว รัฐธรรมนูญที่ผ่านมาก็ให้ความสำคัญ ดังจะเห็นได้ว่ามีกฎหมายต่างๆ รองรับ และมีแนวทางการปฏิบัติขจัดการทุจริตประพฤติมิชอบในหน่วยงานของรัฐอยู่แล้ว

      แต่การทุจริตฉ้อฉลในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับนโยบาย จนถึงระดับปฏิบัติ มิได้ลดน้อยถอยลงไป แม้ว่าจะมีกฎหมายมากมายและเข้มงวดแล้ว ปัญหาที่ควรพิจารณาคืออะไร ทำให้พฤติกรรมการทุจริตหยั่งรากลึกและแตกหน่อ ผลิก้านแตกใบกันไปได้มากมาย ดังจะพบเห็นเรื่องทุจริตปรากฏอยู่ในภาครัฐ แม้ในสถาบันการศึกษา และสถาบันสงฆ์ก็มิได้ละเว้น

      มีงานวิจัยมากมาย ซึ่งรวมถึงกรณีศึกษาของประเทศไทยด้วย ระบุว่าวัฒนธรรมและค่านิยมของสังคม คือเชื้ออันอุดมของการทุจริต

      ระบบอุปถัมภ์ทำให้คนสยบยอมต่ออำนาจที่เหนือกว่า หรืออาจเรียกว่า ระบบอำนาจนิยม ทำให้ “ผู้น้อย” ยอม “ผู้ใหญ่” ที่มีอำนาจเหนือกว่า ซึ่งให้คุณให้โทษแก่ตำแหน่งแห่งงานของตน คือการทำทุจริตตามที่สั่ง ลักษณะนี้เกิดขึ้นทั้งในระบบราชการและธุรกิจเอกชน และยังบูรณาการเข้าเป็นธุรกิจการเมือง คือ ข้าราชการ นักธุรกิจ และนักการเมือง อยู่ในสมการนี้ด้วยแล้ว ทำให้เปิดช่องทางการทุจริตให้ใหญ่โตเพิ่มขึ้นไปอีก ดังเป็นข่าวใหญ่ เช่นเรื่องข้าว ในขณะนี้

      ค่านิยมการเชื่อฟัง สังคมไทยเป็นสังคมที่มีค่านิยมการเชื่อฟังผู้อาวุโส ผู้มีอำนาจ ผู้ทรงคุณวุฒิ อันเต็มไปด้วยแบบแผนของการยอมเชื่อฟังสูง เป็นค่านิยมที่ติดอยู่ในการเชื่อในตัวบุคคลมากกว่าการยึดหลักการและเหตุผล ส่งผลต่อความคิด ความเชื่อ การปฏิบัติ กลายเป็นวัฒนธรรมที่พึ่งพิงและพึ่งพาต่อความคิดของผู้อื่นมากกว่าจะแสวงหาหนทางด้วยตัวเอง หากแต่สร้างความรู้สึก “เกรงใจ” ต่อผู้อาวุโส ทำให้ค่านิยมนี้ครอบงำความเป็นอิสระต่อการตัดสินใจ หรือไม่อาจสร้างความกล้าหาญที่เพียงพอในการไม่เห็นด้วยในสิ่งที่ผิดกฎหมายและศีลธรรม

      ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา จึงปรากฏในข่าวและงานวิจัยว่า คนไทยยอมรับได้เมื่อมีการทุจริตเกิดขึ้นในโครงการของรัฐ เพียงแต่ขอให้มีผลงานบ้าง ซึ่งส่งนัยยะว่า การทำตามๆ กันในเรื่องทุจริต ติดสินบน หรือแม้กระทั่งการเอื้อประโยชน์ให้พวกพ้อง กลายเป็นส่วนหนึ่งของสังคมที่เห็นดีเห็นงามด้วย หรือเป็นวัฒนธรรมที่ทุกคนเห็นเป็นเรื่องปกติ จึงเป็นสังคมของผู้ตาม มากกว่าเป็นสังคมของผู้คิดริเริ่ม

      ทางออกในเรื่องนี้ ต้องจัดการเสียที่ต้นทางอย่างเข้มงวดในองค์กรของภาครัฐเอง เพราะกลุ่มคนที่ถูกมองว่ามีการคอร์รัปชั่นมากที่สุดอยู่ในภาครัฐ แต่ยังอาจไม่มีเพียงพอ หากสังคมไทยยังมีค่านิยมและวัฒนธรรมดังกล่าวข้างต้น จึงจำเป็นที่จะได้หาทางลดทอน/ขจัดระบบอุปถัมภ์ หรือระบบอำนาจนิยม และการเชื่อฟัง ทำตามใบสั่ง ที่ผิดต่อสังคมทั้งทางศีลธรรมและทางกฎหมาย ไปพร้อมๆ กับการหามาตรการทางสังคมเพื่อขจัดการทุจริตคอร์รัปชั่นในทุกรูปแบบเช่นกัน

      ต้องช่วยกันคิดให้มากกว่าเดิม ว่าจะขจัดวัฒนธรรมที่เป็นเชื้อร้ายให้เกิดการทุจริตคอร์รัปชั่นออกไปจากสังคมไทยได้อย่างไร เราจะจัดการศึกษาให้กับสังคมไทยอย่างไร เพื่อให้สำเหนียกในเรื่องนี้อย่างจริงจัง ตั้งแต่สถานศึกษา สถาบันสงฆ์ องค์กรภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคส่วนต่างๆ ของสังคม

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร
ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา

From : http://www.fpps.or.th