สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การพัฒนาประชาธิปไตยไทยด้วยการสร้างพลเมือง* (2)

ชลธิชา เหลิมทอง**

Civic Education ประสบการณ์ เกาหลีใต้ และ เยอรมัน

คุณทิพย์พาพร ได้ยกตัวอย่างกรณีศึกษาประเทศที่ประสบความสำเร็จในการนำ Civic Education เข้ามาใช้และได้บ่มเพาะประชาชนเป็นพลเมืองที่มีความรับผิดชอบ (Responsible Citizen) และมีความรู้เท่ากันทางการเมือง (Political Literacy) จากกรณีของประเทศเกาหลีใต้ และ ประเทศเยอรมนี

เกาหลีใต้ : เมื่อการเมืองกลายเป็นวัฒนธรรม การเลือกตั้งทำให้คนมีความสุข

      เริ่มจาก ประเทศเกาหลีใต้ ซึ่งเป็นประเทศที่นำ Civic Education เข้ามาในปี 1992 เพื่อกระตุ้นให้คนรู้ทันทางการเมือง ให้คนเข้าใจทางการเมืองและทำให้เรื่องการเมืองเป็นวัฒนธรรมทางการเมืองร่วมกัน มีความโดดเด่นในเรื่องการตรวจสอบทางการเมือง คือการสร้างพลเมืองให้มีคุณภาพ

      โดยเดิมทีนั้น เกาหลีใต้มีประสบการณ์ทางการเมืองที่เคยมีรัฐประหารมาโดยตลอด และต่อมามีระบบการเลือกตั้งที่ได้รับการยอมรับตั้งแต่ปี 1996 เป็นต้นมา โดยการเข้าสู่อำนาจ การถอดถอนออกจากตำแหน่งให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย เพราะคนเริ่มมีความคิดทางการเมืองมากขึ้น

      ทั้งนี้ นายปาร์ค วัน ซูน (Park Won-Soon) ผู้ก่อตั้ง The Beautiful Foundation ซึ่งเป็นนักกฎหมายได้เริ่มการสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชน โดยเริ่มจากให้เพื่อนๆ และคนที่รู้จักสนับสนุน เพื่อระดมเงินใช้ในกิจกรรมในการติดตามดูว่านักการเมือง หรือข้าราชการ ใครมีพฤติกรรมที่ฉ้อฉล ซึ่งได้รับความร่วมมือจากประชาชนจำนวนมาก ด้วยการสมัครเป็นสมาชิกและส่งข้อมูลจากท้องถิ่นต่างๆ ว่าไปเจอนักการเมือง ข้าราชการ ทำอะไร ที่ไหน อย่างไร โดยจะมีทีมงานวิเคราะห์ข้อมูลเหล่านี้

      ประเด็นที่น่าสนใจ คือ เกาหลีใต้ มีกฎหมายป้องกันพยาน โดย ปาร์ค วัน ซูน ในฐานะที่เป็นนักกฎหมายได้เป็นผู้ที่ต่อสู้ในเรื่องนี้จนสำเร็จ จึงทำให้มีการขยายการมีส่วนร่วมออกไป เพราะฉะนั้น เวลาที่มีการเลือกตั้ง มูลนิธิ จะนำข้อมูลที่ได้จากการที่มีคนส่งเข้ามา และได้ทำการวิเคราะห์เปิดเผยให้สาธารณะชนทราบเพื่อที่จะได้รู้ว่า ว่าที่ผู้สมัครคนนี้มีเบื้องหน้าเบื้องหลังอย่างไร โดยต่อมาได้มีพรรคการเมืองเข้ามาขอข้อมูลเพื่อตรวจสอบผู้สมัครของพรรคว่ามีคุณสมบัติผ่านหรือไม่อย่างไร ซึ่งถือว่าก้าวหน้ามาก

      ทั้งนี้ เมื่อปีที่แล้วได้มีโอกาสไปดูงานการเลือกตั้งที่เกาหลีใต้ มีประเด็นที่น่าสนใจ โดยเฉพาะการที่เกาหลีใต้ใช้สโลแกนในการเลือกตั้งว่า “เลือกตั้งสวยงาม ประเทศเกาหลีใต้เป็นสุข” ซึ่งจะเห็นได้ว่า เรื่องการเมืองกลายเป็นเรื่องวัฒนธรรมทางสังคม เป็นเรื่องที่ทุกคนมีความสุขร่วมกันในการออกไปเลือกตั้ง อย่างมีความรับผิดชอบ การเมืองเป็นเรื่องที่ทุกคนสนใจ เป็นวัฒนธรรมไปแล้วในการที่ประชาชนไปเลือกตั้งเพื่อจะทำให้ประเทศมีความสุขและได้ประโยชน์

      หลังจากที่ประสบความสำเร็จมาจุดนี้และได้มีรัฐบาลจากพลเรือน จึงได้มีการตั้งสถาบัน Civic Education (Korean Civic Education Institute –KOCEI) ซึ่งอยู่ภายใต้คณะกรรมการการเลือกตั้งกลาง (กกต.กลาง) ได้รับงบประมาณจากส่วนกลาง ทำหน้าที่ให้การศึกษาทางการเมืองต่อประชาชนและสถาบันการศึกษาที่ต้องการศึกษาเรื่องการเมืองก็สามารถส่งคนเข้ามาศึกษาได้

      อีกทั้งสถาบันดังกล่าวยังมีหน้าที่ให้การศึกษากับพรรคการเมืองด้วย โดยเวลาจะสมัครเลือกตั้งว่าที่ผู้สมัคร ต้องไปเข้าหลักสูตร เพื่อเรียนรู้การจะเป็นนักการเมืองต้องทำอย่างไรบ้าง มีกฎหมาย อำนาจหน้าที่อะไรที่เกี่ยวข้องบ้าง แม้แต่ฝ่ายบัญชีและฝ่ายบุคคลของพรรคการเมืองก็ต้องผ่านการอบรมเช่นกันว่าจะให้ได้รู้ว่ามีการใช้งบประมาณต่างๆ ให้เป็นประโยชน์และถูกต้องตามกฎหมาย ไม่ใช่รู้ถูกๆ ผิดๆ แบบของบ้านเรา แต่ที่นี่มีการวางบรรทัดฐานทำให้ทุกอย่างดำเนินไปอย่างเรียบร้อย

เยอรมัน : ผนึกการสร้างพลเมือง- เศรษฐกิจเพื่อสังคม สร้างประเทศเข้มแข็ง

      ขณะที่ประเทศเยอรมนี หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้มีการใช้แนวทางการสร้างคนในแนวทางประชาธิปไตยด้วย Civic Education โดยสังคมได้เลือกที่จะทำให้เป็นประชาธิปไตยโดยการมีส่วนร่วมจากประชาชนทุกคน ซึ่งการที่จะสร้างการเมืองมีส่วนร่วมทางการเมืองแบบนี้ คนในประเทศต้องมีการศึกษาที่มีคุณภาพและมีความรู้เท่าทันการเมือง (Political Literacy) ต้องรู้ว่าการใช้อำนาจทางการเมือง มีทั้งคุณและโทษ ต้องทำให้คนเข้าใจเรื่องนี้ เพราะเขากลัวมากที่จะกลับสู่ยุคสมัยเดิมที่ฮิตเลอร์ชนะการเลือกตั้งด้วยเสียงข้างมากแล้วรวบอำนาจและพาประเทศเข้าสู่สงคราม

      เพราะฉะนั้น สำหรับเยอรมันแล้วการที่เป็นพลเมืองดีเคร่งครัดกฎหมายในแบบเดิมของสังคมเยอรมันก่อนสงครามโลกจึงไม่พอ จึงเปลี่ยนมาเป็นพลเมืองที่มีความรับผิดชอบและมีส่วนร่วมทางการเมือง ไม่ใช่เป็นแค่พลเมืองดี เพราะในสมัยนั้นเป็นพลเมืองดีต้องเคร่งครัดต่อกฎหมายภายใต้รัฐบาลฮิตเลอร์ ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เยอรมันจึงต้องสร้างพลเมืองใหม่ที่ต้องฝึกความรับผิดชอบต่อส่วนรวม และติดตามมีส่วนร่วมทางสังคมและการเมืองให้เป็นจิตสำนึกใหม่ของบผิดชอบและติดตามมีส่วนร่วมทางสังคมและการเมืองให้เป็นจิตสำนึกของสังคม

      ทั้งนี้ ในเยอรมัน ได้สร้างระบบการศึกษาเพื่อการเป็นพลเมือง (Civic Education) โดยมีไม่มีการครอบงำ ชี้นำในการเรียนการสอน ทั้งนี้ เพื่อกระตุ้นให้ประชาชนใช้เหตุผลมีความเป็นอิสระ มีความคิดทางการเมืองเป็นของตัวเองเพื่อประโยชน์ส่วนรวมและประเทศชาติ โดยให้การศึกษาฟรี ตั้งแต่เด็กจนถึงมหาวิทยาลัย เพราะการเข้าถึงการศึกษาที่เท่าเทียมกัน ทำให้คนได้โอกาสในทางสังคมและเศรษฐกิจลดความเหลื่อมล้ำ ดังนั้น เยอรมันจึงออกแบบการศึกษาให้มีความสามารถทางด้านการเมืองที่ไปมีความสามารถทางเศรษฐกิจด้วย

      ด้านเศรษฐกิจนั้น หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เยอรมันได้ออกแบบระบบเศรษฐกิจใหม่เป็นของตัวเอง เรียกว่า ระบบเศรษฐกิจการตลาดเพื่อสังคม (Social Market Economy) เพราะระบบทุนนิยมที่อยู่ในเยอรมันทำให้ตลาดหุ้นมีปัญหา และกรรมกรลูกหลานเกิดมาก็ต้องเป็นกรรมกร เพราะฉะนั้น ระบบเศรษฐกิจใหม่จะสามารถให้ทุกคนยกระดับศักดิ์ศรีและคุณค่าของตัวเองขึ้นมาได้ โดยเป็นระบบเศรษฐกิจที่มีความรับผิดชอบต่อสังคมโดยรวมเป็นหลัก มากกว่าการแสวงหากำไรนั่นเอง

      ระบบ Social Market Economy หรือ เศรษฐกิจการตลาดเพื่อสังคมนี้ เป็นการนำส่วนที่ดีของระบบสังคมนิยมแบบ Marxist และ ระบบทุนนิยม (Capitalism) มาผสมกัน เป็นระบบเศรษฐกิจที่มีความรับผิดชอบต่อสังคมโดยรัฐเข้ามาดูแลรักษาสังคม เป็นเศรษฐกิจที่มุ่งเน้นให้สังคมได้ประโยชน์สูงสุดก่อนเสมอ ซึ่งตรงกันข้ามกับระบบทุนนิยมที่เน้นกำไรสูงสุด ระบบเศรษฐกิจแบบเยอรมันนี้ก็ยังมีการแข่งขันอยู่ แต่ผู้ประกอบการต้องคำนึงถึงประโยชน์สูงสุดที่ประชาชน ทำให้เศรษฐกิจเยอรมันประสบความสำเร็จ พร้อมๆ กับสังคมมีความเข้มแข็ง เพราะเป็นระบบการแข่งขันเพื่อประโยชน์สูงสุดของสังคม ระบบแนวคิดนี้ได้รับการยอมรับและเป็นแนวทางปฏิบัติในประเทศแถบยุโรป

       เพราะฉะนั้นการสร้างคนต้องมีมิติอื่นร่วมด้วย เพียงการศึกษาอย่างเดียวคงไม่พ ต้องออกแบบทางการเมือง และออกแบบทางเศรษฐกิจ เพื่อให้ทั้ง 3 ด้าน ไปสนับสนุนให้เกิดเสถียรภาพทางการเมือง และให้คนที่เป็นเจ้าของสังคมมีความแข็งแกร่งเพิ่มขึ้นด้วย

From : http://www.fpps.or.th