สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

สำนึกใหม่กับการศึกษาไทย

      เมื่อวันที่ 27 มกราคม 2560 สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ร่วมกับมูลนิธิเด็ก ได้จัดการสัมมนาเชิงปฐัติการ เรื่อง “การเรียนรู้ประชาธิปไตยในโรงเรียน” ซึ่งจัดที่ห้องประชุมของมูลนิธิเด็ก โดยมีครูเครือข่ายของมูลนิธิเด็ก มาร่วมงานครั้งนี้จำนวน 47 คน

      ช่วงเช้า คุณพิภพ ธงไชย เลขานุการมูลนิธิเด็ก ได้กล่าวต้อนรับและกล่าวเปิดงานในครั้งนี้ ว่า การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองเป็นเรื่องที่ทางมูลนิธิให้ความสนใจและมุ่งมั่นที่จะช่วยกันพัฒนาการศึกษาของประเทศในแนวทางที่จะสร้างพลเมืองอย่างมีเป้าหมายให้เป็นผู้มีสำนึกต่อส่วนรวมเป็นพลเมืองที่มีความรับผิดชอบอย่างสูงต่อประเทศ ดังเช่นที่ประเทศเยอรมันได้ทำ ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 และประสบความสำเร็จอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน ซึ่งควรได้มีการเรียนรู้ว่าประเทศเยอรมันเขาทำได้อย่างไร จึงประสบความสำเร็จ และต้องทำอะไรบ้างเพื่อให้การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองมีความต่อเนื่อง และสนับสนุนการเมืองให้มีเสถียรภาพเพื่อสร้างความแข็งแกร่งให้กับประเทศได้อย่างไร ประเทศไทยจะต้องพัฒนาการศึกษาอย่างไรเพื่อให้ทำหน้าที่สร้างพลเมืองที่มีสำนึกรับผิดชอบต่อตนเอง ต่อชุมชน-สังคม และต่อประเทศชาติ

       คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร กล่าวถึงความร่วมมือของโครงการและการทำงานของสถาบันนโยบายศึกษา ตลอดระยะเวลากว่า 30 ปี ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ เพื่อพัฒนาการเมืองและประชาธิปไตยในประเทศไทยอย่างต่อเนื่อง

       คุณยศวดี บุณยเกียรติ ได้พูดถึงความสำคัญในการส่งเสริมการเมืองประชาธิปไตยในวัยเด็กเล็กระดับอนุบาลและชั้นประถมศึกษา ผ่านกระบวนการปลูกฝังการเล่านิทาน การแสดงละครจากนิทาน และการเขียนนิทานและภาพด้วยความสามารถ ทั้งจินตนาการ การคิด และการเขียน โดยการปลูกฝังคุณธรรมตั้งแต่เริ่มต้นและให้เป็นไปอย่างต่อเนื่องจนโต เพื่อให้เด็กๆ มีฐานคิดจากคุณธรรมในการสร้างอุปนิสัย บุคลิกลักษณะที่ถูกต้องดีงามในการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม และทำดีเพื่อให้สังคมดีอีกด้วย เด็กๆ เหล่านี้ ก็จะเติบโตเป็นพลเมืองที่มีความรู้และคุณธรรมคู่ไปกับการปฏิบัติตนในการเตรียมความพร้อมเพื่อจะอยู่ในสังคมประชาธิปไตยได้ด้วย

       ในช่วงบ่าย คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ได้เชิญชวนคุณครูให้คิดออกแบบสังคมประชาธิปไตยที่ต้องการ และออกแบบลักษณะพลเมืองที่อยากเห็นในสังคมประชาธิปไตย โดยการออกแบบเป็นรายบุคคลและเป็นรายกลุ่มร่วมกัน ซึ่งนำไปสู่การอภิปรายอย่างกว้างขวาง เพื่อให้ได้สิ่งที่อยากเห็นและอยากให้เกิดขึ้นในสังคมไทย ทั้งในระดับความเป็นปัจเจกและเป็นกลุ่มทางสังคม ซึ่งครูส่วนใหญ่ได้ฉายภาพว่า ต้องการสังคมที่มีความยุติธรรม มีความเสมอภาค มีครอบครัว และชุมชนที่อบอุ่น พร้อมกับต้องการคนที่มีอุปนิสัยที่ซื่อตรง ซื่อสัตย์ มีวินัย มีคุณธรรม มีความรับผิดชอบ มีจิตสาธารณะ และมีส่วนร่วมกับกิจกรรมทางสังคมรวมทั้งทางการเมืองด้วย ซึ่งจากเสียงสะท้อนด้วยภาพและคำอธิบายนี้ ได้แสดงให้เห็นว่าลักษณะของสังคมและของปัจเจกชนที่ครูได้คิดร่วมกันนั้น ก็ล้วนเป็นสิ่งที่สังคมประชาธิปไตยต้องการ แต่วิธีการเรียนการสอนหรือกระบวนการเรียนรู้จากครูสู่ห้องเรียนที่มีผู้เรียนเป็นเป้าหมายจะเป็นอย่างไร เป็นสิ่งที่จะต้องช่วยกันคิดต่อเพื่อหาทางแก้ไขจากวิธีการเดิมๆ ซึ่งไม่อาจพัฒนาวิธีคิดและพฤติกรรมของผู้เรียนไปสู่ความเป็นนักประชาธิปไตยได้ อีกทั้งประชาธิปไตยเป็นแนวคิดทางการเมืองและระบอบการเมือง ครูผู้สอนก็จำเป็นที่จะต้องมีความรู้ความเข้าใจในความเป็นประชาธิปไตยให้อยู่ในตัวครู ทั้งการคิดและการปฏิบัติของครูด้วยเช่นกัน เพราะสิ่งที่ครูอยากเห็นและต้องการให้เกิดขึ้นในสังคมโรงเรียนและสังคมใหญ่นั้น ครูก็จะต้องเปลี่ยนแปลงตัวเองด้วย เพื่อเป็นตัวแบบที่ถูกต้องให้กับผู้เรียน ซึ่งจะทำให้นักเรียนจดจำและเรียนรู้ด้วยการสัมผัสจากประสบการณ์ตรงกับครูทุกคน และทุกๆ ชั่วโมงอีกด้วย อันจะทำให้เกิดอุปนิสัยและลักษณะของความเป็นพลเมืองเติบโตในตัวของนักเรียนอย่างถูกทาง ซึ่งครูทุกคนทั้งโรงเรียนตั้งแต่ผู้บริหาร ครู จนถึงฝ่ายธุรการ เจ้าหน้าที่ของโรงเรียน จะได้พัฒนา เข้าใจร่วมกันในการเป็นตัวแบบและสร้างสิ่งแวดล้อมความเป็นประชาธิปไตย ที่ผู้เรียนจะได้แสดงออกอย่างเต็มที่ ในการกล้าใช้เหตุผล กล้ารับผิดชอบ และกล้าที่จะช่วยเหลือผู้อื่นและสังคม การศึกษาเช่นนี้ จะช่วยให้ผู้เรียนเป็นส่วนหนึ่งและมีส่วนร่วมพัฒนาสังคม ไม่ใช่เป็นการศึกษาที่บ่มเพาะผู้เรียนให้เรียนดี มีคะแนนสูง แต่ไม่เป็นคนดีที่รู้หน้าที่ของความเป็นพลเมืองของสังคมไปด้วย ซึ่งการทำเช่นนี้จะเป็นการสร้างนักเรียนให้เป็นคนเก่ง รับผิดชอบ และอยู่บนพื้นฐานของประชาธิปไตยนั่นเอง

      นอกจากนี้ ยังได้มีการแสดงบทบาทสมมติ (Role Play) ให้คุณครูแสดงบทเป็นผู้สอนและผู้เรียน เพื่อค้นหาวิธีการสอนของนักประชาธิปไตย ที่จะสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ในห้องเรียนอย่างสร้างสรรค์ มีบรรยากาศและวัฒนธรรมของห้องเรียนและโรงเรียนในฐานะองค์กรแห่งการเรียนรู้อีกด้วย

      กระบวนการประชาธิปไตยในห้องเรียนโดยผู้สอนก็จะช่วยสร้างนักประชาธิปไตยในตัวผู้เรียนเพิ่มขึ้น สร้างความคุ้นชิน วิธีการที่จะอยู่อย่างไรในสังคมประชาธิปไตย ที่แต่ละปัจเจกจะสามารถแสวงหาและค้นพบศักยภาพของตนไปพร้อมๆ กับการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมอย่างมีความรับผิดชอบร่วมกัน มีการยอมรับและชื่นชมในความแตกต่างของแต่ละคน และการใช้สิทธิที่มาพร้อมกับหน้าที่และความรับผิดชอบเสมอ

      หัวใจสำคัญในการสร้างผู้เรียนให้เติบโตเป็นพลเมืองนี้ จำเป็นที่จะต้องเรียนรู้และเข้าใจเรื่องการเมือง ซึ่งกลไกและอำนาจทางการเมืองมีอิทธิพลต่อการใช้ชีวิตสาธารณะของทุกคน การเมืองประชาธิปไตย จึงเรียกร้องการมีส่วนร่วมในการอยู่ร่วมกันในกระบวนการทางสังคม และการเมืองอยู่เสมอ

      ท้ายที่สุด คุณพิภพ ธงไชย ได้กล่าวสรุปว่า การจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการนี้ คือการสร้างสำนึกใหม่ให้กับคุณครูให้เกิดขึ้นในสังคมไทย เป็นกระบวนทัศน์ใหม่ของการศึกษาที่จะช่วยเปลี่ยนแปลงครูให้นำพาผู้เรียนสู่การสร้างความเป็นพลเมืองที่จะเติบโตไปมีส่วนร่วมกับสังคมในทางการเมืองและยังเป็นการสร้างการเปลี่ยนแปลงให้เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในตัวผู้เรียนทุกช่วงวัย ซึ่งครูคือผู้ที่จะทำหน้าที่ในบทบาทการสร้างสำนึกพลเมืองนี้ได้โดยตรง

From : http://www.fpps.or.th