สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ประชา-รัฐ ร่วมจัดการสิ่งแวดล้อม เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน

      เมื่อวันที่ 20 ตุลาคม 2559 สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ร่วมกับสถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์ (นิด้า) จัดการประชุมและสัมมนา “การจัดการสิ่งแวดล้อมชุมชนเขตบึงกุ่ม บางกะปิและวังทองหลาง” ณ ห้อง 201 อาคารสยามบรมราชกุมารี สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์ (นิด้า)

      เราเริ่มการประชุมโดยยืนถวายสักการะแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่เสด็จสวรรคตในวันที่ 13 ตุลาคม 2559

      ในโอกาสนี้ ผอ.ร่วมสถาบันนโยบายศึกษา คุณยศวดี บุณยเกียรติ ได้กล่าวหลังการแนะนำสถาบันฯ และมูลนิคอนราด อาเดนาวร์ เชิญชวนให้ทุกคนเปลี่ยนความเศร้าเป็นความตั้งใจที่จะเดินตามรอยพระบาท โดยเฉพาะในเรื่องการจัดการสิ่งแวดล้อมที่พระองค์ท่านได้ริเริ่มและทรงประทานแนวทางไว้แล้ว

      ในวันนี้ สำนักการระบายน้ำ กรุงเทพมหานคร 2 สำนักงานเขตบางกะปิ-เขตบึงกุ่ม และฝ่ายโยธา ฝ่ายรักษา ฝ่ายสิ่งแวดล้อม และฝ่ายพัฒนาชุมชน เขตบางกะปิ บึงกุ่ม และวังทองหลาง ได้ส่งเจ้าหน้าที่เข้าร่วมประชุม และชี้แจงถึงบทบาทหน้าที่ความรับผิดชอบตลอดจนปัญหาอุปสรรคในการทำงานให้แก่ผู้เข้าร่วมประชุมทราบ

      สำนักระบายน้ำมีหน้าที่หลักในการป้องกันน้ำท่วมและบำบัดน้ำเสีย ในเรื่องการป้องกันน้ำท่วมได้ทำการขุดลอกคูคลองและกำจัดผักตบชวาในทางน้ำ 213 สายในความรับผิดชอบ และการบำบัดน้ำเสียคือการดำเนินการและซ่อมบำรุงบ่อบำบัดน้ำเสีย 8 แห่งที่สร้างเสร็จใช้งานในปัจจุบัน รวมทั้งดำเนินการสร้างบ่อบำบัดใหม่ดังเช่นที่จะมีในเขตบึงกุ่ม วังทองหลาง คันนายาว และบางกะปิ เป็นต้น เพราะเหตุที่การเจริญเติบโตของชุมชนเป็นไปอย่างรวดเร็วเกินขีดความสามารถในการบำบัดน้ำเสีย จึงเป็นเรื่องดีที่ภาคประชาชนจะมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาน้ำเสียและสิ่งแวดล้อมร่วมกันกับภาครัฐ

      เขตบางกะปิทำการเก็บขยะในคลองต่างๆ ทุกๆ วัน เป็นปริมาณวันละ 2 ตันเพื่อนำไปฝังกลบ แต่บ่อฝังกลบนี้มีขีดจำกัด จึงขอร้องอย่าทิ้งขยะลงคลองและเชิญชวนครัวเรือนริมคลองคัดแยกขยะวางไว้เพื่อเจ้าหน้าที่จะเก็บ ทางเขตได้ปลูกเฟื่องฟ้าในกระถางตั้งไว้ริมคลองเพื่อสร้างทัศนียภาพที่ดีโดยหวังว่าจะทำให้การทิ้งขยะลงคลองลดน้อยลง

      เขตวังทองหลางมีการเก็บขยะในลำคลองด้วยเรือทุกๆ วันเช่นกัน แต่มีปริมาณขยะวันละ 1 ตัน ทางเขตมีหลายโครงการทั้งการแก้ไขน้ำท่วมและแก้ไขน้ำเสีย หนึ่งในนั้นคือการทำน้ำหมักชีวภาพเทลงลำคลองเดือนละ 3 ครั้ง
      คุณพีรวัส เมฆิน ผู้อำนวยการส่วนสิ่งแวดล้อม สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดบึงกาฬ ได้เล่าถึง บึงกาฬโมเดล ที่ดำเนินการมาตั้งแต่ปี 2558 จนถึงปัจจุบันเป็นความสำเร็จเริ่มจากการชักชวนให้ประชาชนคัดแยกขยะจากต้นทางคือในครัวเรือน รวบรวมขยะรีไซเคิลขายให้แก่เอกชนที่รับซื้อ รายได้ฝากธนาคารขยะที่ครัวเรือนสมาชิกเปิดบัญชีไว้ จนถึงปัจจุบันนี้ ณ วันที่ 16 กันยายน 2559 มีสมาชิก 49,419 ครัวเรือน ขายขยะได้รวมกัน 9,314 ตัน มีเงินฝากรวมกัน 23,024,698 บาท เงินทุนหมุนเวียน 18,274,283 บาท ครัวเรือนสมาชิกมีสิทธิรับเงินฌาปนกิจสงเคราะห์เมื่อสมาชิกครัวเรือนเสียชีวิตรายละกว่า 15,000 บาท ซึ่งธนาคารขยะได้จ่ายเงินไปแล้ว 769 ราย เป็นเงินทั้งสิ้น 10,264,032 บาท ประโยชน์นอกเหนือจากผลตอบแทนที่เป็นตัวเงินแล้ว ทั้งจังหวัดยังสามารถลดปริมาณขยะในแต่ละวันได้ถึง 6,364 ตัน บึงกาฬกลายเป็นจังหวัดที่ไม่มีขยะพลาสติกตกค้าง เป้าหมายต่อไปคือการจัดการขยะครบวงจร บึงกาฬปราศจากขยะ ( Zero Waste Province) นำขยะอินทรีย์มาทำปุ๋ยหมัก น้ำหมักชีวภาพและเปลี่ยนขยะเป็นพลังงาน

      เบื้องหลังความสำเร็จของบึงกาฬโมเดลคือความร่วมแรงใจของภาคประชาชน หน่วยงานรัฐระดับภูมิภาค และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น แต่ละชุมชนมีทางเลือกว่าจะจัดตั้งธนาคารขยะกันเองในชุมชน หรือร่วมกันระหว่างชุมชน หรือให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นดำเนินการ แต่ทุกรูปแบบให้ประชาชนเป็นผู้กำหนดกฎกติกา เช่น วันเวลาและสถานที่ซื้อขายขยะ การนำเงินฝาก การเบิกใช้ ค่าตอบแทนและบริหารจัดการ ฯลฯ ทุกขั้นตอนโปร่งใสสามารถตรวจสอบได้

      ก่อนการดำเนินงาน ภาครัฐโดยหน่วยงานภูมิภาคต้องร่วมกันวางแผนพร้อมกำหนดตัวชี้วัดชัดเจนในแต่ละช่วงเวลา เช่นปี 2558 เปิดตัวโครงการมีการซื้อขายขยะจริง มีชุมชนนำร่องเข่าร่วมอย่างน้อย อปท. ละ 1 ชุมชนครบทุก อปท. ขยะลดลงจริง มีรายได้จากการขายขยะจริง และชุมชนมีส่วนร่วมของแต่ละ อปท. ในปี 2559 ตัวชี้วัดขยับขึ้นมีการขยายผลโครงการสู่ทุกหมู่บ้าน เพิ่มจำนวนครัวเรือนสมาชิก เพิ่มประสิทธิภาพระบบซื้อขายขยะและการกำจัดขยะอินทรีย์ เพิ่มประสิทธิภาพการบริหารเงินกองทุนสวัสดิการจากการขายขยะ เพิ่มรายได้จากการขายขยะ ปริมาณขยะลดลงอีก และมีการคำนวณปริมาณแก๊สเรือนกระจกในหน่วยกิโลกรัมคาร์บอนได้ออกไซด์เทียบเท่า

      ประสบการณ์ที่บึงกาฬคงเป็นแรงบันดาลใจให้ผู้เข้าสัมมนาร่วมกันเสนอความคิดออกมาเป็นแผนปฏิบัติการในช่วงการแบ่งกลุ่มระดมความคิด ทั้งสามกลุ่มที่มีเจ้าหน้าที่จากกรุงเทพมหานครร่วมด้วยเสนอแผนงานที่ทั้งภาคประชาชนในชุมชนจะทำได้ โดยรณรงค์เชิญชวนทุกครัวเรือนให้มีส่วนร่วม ให้นักเรียนและโรงเรียนมีส่วนร่วม และเขตเป็นผู้ดำเนินการหลัก ผลักดันและจัดหางบประมาณสนับสนุน

      ในฐานะที่โครงการประชารวมใจฯ เป็นผู้ริเริ่ม ผศ.ดร.แตงอ่อน มั่นใจตน ผอ. โครงการฯ ประกาศว่านิด้าพร้อมเป็นแกนนำขับเคลื่อน เจ้าหน้าที่จากกรุงเทพมหานครให้เบอร์โทรศัพท์มือถือแสดงความพร้อมในการตอบสนองแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าของประชาชน มีการแลกเบอร์โทรของกลุ่มไลน์เครือข่ายสิ่งแวดล้อม และท้ายสุด ดร.แตงอ่อน สัญญาจะจัดอบรมผู้สื่อข่าวสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เกิดความร่วมมือร่วมใจระหว่าง ประชาและรัฐอย่างเป็นรูปธรรม

      คุณพีรวัส ทิ้งท้ายก่อนขอตัวกลับไปขึ้นเครื่องเดินทางกลับบึงกาฬว่า คิดดูนะครับ บึงกาฬทั้งจังหวัดมีประชากรแค่ 430,994 คน ครัวเรือนทั้งหมด 105,705 จัดตั้งธนาคารขยะแค่สองปีขยายผลครบ 615 หมู่บ้าน เข้าร่วมเป็นสมาชิกธนาคารขยะแล้ว 49,414 ครัวเรือน ยังมีเงินฝากได้ถึงกว่า 23 ล้าน แล้ว กทม. ที่มีประชากรมากกว่าเกินสิบเท่า ถ้ามีการจัดการขยะแบบประชา-รัฐร่วมมือ จะเกิดประโยชน์มากถึงเพียงไหน

From : http://www.fpps.or.th