สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การเลือกตั้งเชิงปฏิรูปของประชาชนกับผลประโยชน์ของประเทศ (2)

ดร.เชาวนะ ไตรมาศ¹

...ต่อจากฉบับที่แล้ว

4. ความสำเร็จหรือล้มเหลวของการเลือกตั้งเชิงปฏิรูปของประชาชนกับโอกาสใหม่ของประเทศ

      4.1 เป็นการตกลงใจร่วมบนความเป็นฝักฝ่ายทางการเมือง และช่วยสร้างดุลยภาพระหว่างการแบ่งแยกแตกต่างหลากหลายของความเป็นฝักฝ่ายกับความเป็นเอกภาพ : การเลือกตั้งเป็นการสร้างฉันทานุภาพทางการเมืองในระหว่างกลุ่มฝักฝ่ายและระหว่างประเด็นข้อพิพาทขัดแย้งทางการเมือง ทำให้เกิดความสอดคล้องสนองตอบต่อความต้องการของคนส่วนใหญ่และประโยชน์ทั่วไปของประเทศบนฐานของกฎเกณฑ์ กติกา ข้อมูล เหตุผล คุณธรรม และประโยชน์ส่วนใหญ่ ไม่จำกัดแต่ประโยชน์เฉพาะที่คับแคบ ซึ่งเป็นการพบกันบนจุดร่วมของการเป็นตัวแทนอำนาจทางการเมืองของความเป็นส่วนใหญ่ และบนจุดร่วมของการเป็นตัวแทนผลประโยชน์ของความเป็นทั่วไป

      4.2 เป็นการเปิดกว้างของเวทีการต่อสู้แข่งขันทางการเมือง และช่วยสร้างดุลยภาพระหว่างความเป็นสภาพสงครามกับความเป็นสันติภราดรภาพ : การเลือกตั้งเป็นการสร้างดุลยภาพขึ้นในระบบการเมือง โดยการทำให้เกิดการจัดระเบียบอำนาจ และระเบียบการจัดสรรประโยชน์ที่มีความเป็นสายกลาง สมดุล ประนีประนอม เสมอภาคเท่าเทียม มีการแสวงหาข้อยุติโดยที่ยังคงดำรงไว้ซึ่งความแตกต่างหลากหลายที่สามารถประสานประโยชน์ร่วมกันได้โดยสืบเนื่อง มั่นคงยั่งยืนอย่างมีสันติและภราดรภาพ ไม่เป็นภาวะสงคราม กำจัดกีดกันแยกออกของฝ่ายแพ้ฝ่ายชนะ

      4.3 เป็นการวางกรอบเป้าหมายและวัตถุประสงค์ทางการเมือง และช่วยสร้างดุลยภาพระหว่างความเป็นองค์รวมของประโยชน์ส่วนใหญ่กับความเป็นกลุ่มก้อนเฉพาะของประโยชน์ส่วนย่อย : การเลือกตั้งเป็นการสร้างความเป็นปึกแผ่นขึ้นในระบบการเมือง โดยการทำให้เกิดการสร้างผลผลิตทางการเมืองที่เป็นรูปธรรมในเชิงอำนาจ นโยบาย กฎหมาย และสิทธิประโยชน์ที่ก่อรูปมาจากการดำเนินตามกระบวนการและขั้นตอน รูปแบบและเนื้อหาของการมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกันระหว่างโครงสร้างหลักของระบบการเมืองทั้งสามระดับทั้งรัฐบาล รัฐสภา พรรคการเมือง กลุ่มผลประโยชน์ และประชาชน ไม่เป็นการผูกขาดครอบงำ ชี้นำโดยกฎเหล็กของกลุ่มคณาธิปไตยทางการเมืองที่จำกัดคับแคบแต่เฉพาะกลุ่ม แต่เป็นผลผลิตที่เกิดจากเบ้าหลอมแห่งฉันทามติของกระบวนการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวางระหว่างกลุ่มฝักฝ่ายที่มีส่วนได้เสียในอำนาจและผลประโยชน์ทางการเมืองที่ผ่านการกลั่นกรอง การเสนอและการสนองระหว่างกันจนเป็นจุดร่วมของผลึกอำนาจและผลประโยชน์ที่มีความเป็นทั่วไปจนเป็นที่ยอมรับและยึดถือร่วมกันได้อย่างแท้จริง สาธารณชนสามารถใช้เป็นกรอบอ้างอิงร่วมกันได้ในเรื่องที่เป็นสิ่งสำคัญของประเทศ อาทิเช่น กรอบนโยบาย กรอบราวะแห่งชาติ กรอบผลประโยชน์ของชาติ ซึ่งรัฐบาลสามารถนำไปใช้เป็นเครื่องมือในการดำเนินนโยบายและเป็นแนวทางในการบริหารราชการแผ่นดินให้สนองตอบต่อประโยชน์เป้าหมายตามที่ได้รับอาณัติทางการเมืองมาจากประชาชนและตามสัญญาประชาคมที่ได้ให้ไว้กับประชาชนอีกทางหนึ่งด้วย ซึ่งจะช่วยเสริมสร้างพลังสนับสนุนให้รัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งเป็นรัฐบาลที่มีความสามารถทางการเมืองการปกครองสูงอีกด้วย

      4.4 เป็นการสร้างความสอดคล้องต้องกันระหว่างเจตจำนงทางการเมืองของประชาชนกับการได้อำนาจและการใช้อำนาจของรัฐบาล และช่วยสร้างดุลยภาพระหว่างช่องว่างของความแปลกแยกแบ่งฝ่ายกับความยึดโยงผูกพัน : การเลือกตั้งเป็นการขจัดเงื่อนไขความแปลกแยกทางการเมืองโดยการทำให้เกิดเบ้าหลอมของการสอดประสานเป็นเนื้อเดียวกันระหว่างการแสดงออกทางการเมืองของประชาชนกับอำนาจทางการเมืองของรัฐบาล มีการสมานกันอย่างสนิทแนบแน่นในช่องว่างระหว่างความต้องการของประชาชนกับความต้องการของรัฐบาลโดยไม่มีการขัดแย้งการแปลกแยกระหว่างกัน เนื่องจากเป็นพันธะผูกพันที่รัฐบาลจะต้องเป็นฝ่ายรักษาสัญญาประชาคม ต้องมีความตระหนักและสำเหนียกในการสนองตอบต่อประโยชน์และความต้องการของประชาชนที่แปลงสภาพมาจากเจตจำนงทางการเมืองที่แสดงออกผ่านการเลือกตั้ง ในขณะเดียวกันฝ่ายประชาชนเองก็สามารถผูกมัดสัญญาประชาคมนั้นให้รัฐบาลต้องดำรงรักษานโยบายและแนวทางการบริหารราชการแผ่นดินไม่ให้เบี่ยงเบนออกไปนอกกรอบของความจำเป็นที่จะต้องมีความรับผิดชอบและตอบสนองต่อประชาชนอีกทางหนึ่งด้วย

5. แนวทางการเลือกตั้งเชิงปฏิรูปของประชาชนที่ตอบสนองต่อผลประโยชน์ของประเทศ

      5.1 การเลือกตั้งที่เป็นไปตามหลักสัญญาประชาคมของคนส่วนใหญ่ : การเลือกตั้งเป็นการส่งมอบสิทธิความเป็นเจ้าของอำนาจการเมืองการปกครองให้ประชาชนได้ใช้โดยตรง เพื่อเปิดกว้างทางโอกาสให้ประชาชนได้ใช้ในการกำหนดระเบียบ แบบแผน และเป้าหมายสำคัญของระบบการเมือง ซึ่งก่อผลต่อส่วนที่เป็นสาระสำคัญหลักของระบบการเมืองทั้งในส่วนที่เกี่ยวกับอำนาจและผลประโยชน์ทางการเมืองพร้อมกัน โดยที่ประชาชนสามารถเป็นฝ่ายกำหนดพันธะทางการเมืองทั้งอำนาจ นโยบาย กฎหมายและสิทธิประโยชน์ให้ฝ่ายผู้แทนและรัฐบาลต้องผูกพัน ซึ่งถือเป็นเงื่อนไขสำคัญของประชาคมการเมืองในระบบสัญญาประชาคมที่ต้องเคารพต่อความเป็นเจ้าของอำนาจของประชาชน การเลือกตั้งจึงเป็นกิจกรรมหลักของการเมืองแบบสัญญาประชาคมที่การได้อำนาจ การใช้อำนาจ การพ้นจากอำนาจและการสืบทอดอำนาจของผู้ปกครองที่เป็นผู้แทนและรัฐบาลนั้นต้องถูกกำหนดโดยประชาชนไม่ใช่โดยตัวผู้ปกครองหรือกลุ่มอำนาจของผู้ปกครองเอง ทั้งนี้โดยสิทธิความเป็นเจ้าของอำนาจของประชาชนทำให้ประชาชนต้องเป็นฝ่ายกำหนด เรียกร้องและเปลี่ยนแปลงผู้แทนและรัฐบาลได้อยู่เสมอแม้ไม่ใช่เวลาของการเลือกตั้งในวาระปกติทั่วไปก็ตาม เพื่อให้ประชาชนได้ใช้การเลือกตั้งเป็นเครื่องมือแสดงเจตนารมณ์และผลประโยชน์ที่มีความเป็นทั่วไปทั้งของประชาชนและประเทศให้ผู้แทนและรัฐบาลได้สนองตอบให้เป็นไปตามที่ประชาชนเป็นฝ่ายกำหนด

      5.2 การเลือกตั้งที่เป็นไปตามหลักเจตจำนงทางการเมืองของคนส่วนใหญ่ : การเลือกตั้งเป็นการแสวงหาหลักฐานอ้างอิงความเป็นตัวแทนอำนาจทางการเมืองและความเป็นตัวแทนผลประโยชน์ทั่วไปจากการแสดงเจตจำนงทางการเมืองของประชาชน เพื่อใช้ในการยึดโยงเข้ากับการได้อำนาจและการใช้อำนาจของฝ่ายผู้แทนและรัฐบาลที่จะต้องสะท้อนและแปรผันตามพลวัตความเรียกร้องต้องการของประชาชนคนส่วนใหญ่

      5.3 การเลือกตั้งที่เป็นไปตามหลักอาณัติทางการเมืองของคนส่วนใหญ่ : การเลือกตั้งเป็นการวางฐานการดำเนินกิจการทางการเมืองของผู้แทนและรัฐบาล เพื่อให้ได้มาซึ่งทิศทางและแนวทางนโยบายที่มีความเป็นฝักฝ่ายทางการเมืองทั้งของฝ่ายผู้แทนและรัฐบาลเป็นไปตามครรลองที่อ้างอิงได้จากฐานอาณัติทางการเมืองของประชาชน ซึ่งเป็นหลักประกันความชอบธรรมและการยอมรับทั่วไปในการแสวงหาความสนับสนุนทางการเมืองจากอาณัติทางการเมืองของคนส่วนใหญ่ ทั้งนี้เนื่องจากการดำเนินงานทางกลไกการเมืองของรัฐบาลโดยเฉพาะในส่วนของนโยบายที่มีความเป็นฝักฝ่ายทางการเมืองนั้น มีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องเชื่อมโยงกับฐานอ้างอิงอาณัติทางการเมืองที่เป็นรูปธรรมจากประชาชน ซึ่งต่างจากการดำเนินงานทางกลไกกฎหมายของรัฐบาลซึ่งเป็นเครื่องมือสำเร็จรูปที่ผ่านกระบวนการสร้างความเห็นพ้องจนเป็นที่ยุติและพ้นสภาพความเป็นการเมืองไปในระดับหนึ่งแล้ว

      5.4 การเลือกตั้งที่เป็นไปตามหลักความเห็นพ้องทางการเมืองของคนส่วนใหญ่ : การเลือกตั้งเป็นการดำรงรักษาความมั่นคงทางความเชื่อมั่นของประชาชนในการอำนวยประโยชน์ทั่วไปของปวงชนคนส่วนใหญ่ให้มีความชอบธรรมและมีการยอมรับเป็นการทั่วไป ซึ่งเป็นการสร้างความสามารถในการประนีประนอม ประสานประโยชน์ และความมั่นคงทางความเชื่อมั่นต่อสาธารณชนในการดำรงไว้ซึ่งประโยชน์ทั่วไปที่เป็นประโยชน์สูงสุดของคนจำนวนมากสุด ทั้งประโยชน์แบบเอกภาพที่ตั้งอยู่บนฐานของประโยชน์ร่วม และแบบพหุภาพที่ตั้งอยู่บนฐานของประโยชน์ต่าง นโยบายแบบผสมที่มีทั้งแนวนโยบายแบบสายกลาง แบบก้าวหน้าและแบบอนุรักษ์ได้อย่างผสมกลมกลืนกันได้บนฐานของความแตกต่างหลากหลายและฝ่ายข้างมาก ฝ่ายข้างน้อย และฝ่ายเป็นกลางที่ไม่มีความเป็นฝักฝ่ายทางการเมือง

แผนภาพ : การเลือกตั้งเชิงปฏิรูปของประชาชนกับผลประโยชน์ของประเทศ

อ่านต่อฉบับหน้า

¹ที่ปรึกษา สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ มีผลงานเขียนด้านการเมืองการปกครองหลายเล่มที่ตีพิมพ์โดยสถาบันนโยบายศึกษา อาทิ การใช้กลไกรัฐธรรมนูญสำหรับประชาชน (2545), นโยบายพรรคการเมืองไทย (2547), การเมืองในรัฐธรรมนูญ (2551) ฯลฯ

From : http://www.fpps.or.th