สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การสร้างคุณธรรมในนักเรียนประถมศึกษา ผลสัมฤทธิ์ที่บุรีรัมย์และตรัง

หลังจากที่ดำเนินการมาถึงสามปีเต็ม โครงการ “การสร้างคุณธรรมในนักเรียนประถมศึกษา เพื่อเสริมสร้างการศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง” ที่ได้รับการสนับสนุนจากมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ประเทศเยอรมันก็ดำเนินมาถึงบทสุดท้ายคือการวัดผลสัมฤทธิ์ของโครงการนี้ที่เริ่มต้นโดยคุณครูอาสาสมัครที่จะนำนิทานไปใช้ในการปลูกฝังคุณธรรมให้กับนักเรียนชั้นประถมศึกษา

สถาบันนโยบายศึกษาออกแบบตัวชี้วัดคือให้นักเรียนที่ผ่านกระบวนการ ฟัง-เล่า-คิด-เล่น มาแล้ว ช่วยกันเขียนเรื่องที่แสดงถึงความมีคุณธรรมในกรอบที่เรากำหนดให้คือ

ความซื่อสัตย์ ไม่พูดปด ไม่ขโมย ไม่หยิบสิ่งของผู้อื่นโดยไม่บอกเจ้าของ
ความเมตตา ช่วยเหลือผู้อื่น ไม่แกล้งหรือรังแก ไม่ใช้ความรุนแรง
มีระเบียบ ปฏิบัติตามกฎครอบครัว โรงเรียน และสังคม
มีจิตอาสา ช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์และสังคม

      ตั้งแต่ต้นปี 2558 สถาบันฯ มอบโจทย์นี้ไปยังทุกๆ โรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการมาแล้วทั้งในปี 2556 และ 2557 โดยมีคำขอร้องว่าขอให้นักเรียนช่วยกันแต่งและเป็นเรื่องที่สะท้อนสภาพแวดล้อมรอบตัว เช่นครอบครัว โรงเรียนและชุมชน เมื่อมอบโจทย์ใหญ่ไปแล้ว เราก็เฝ้าติดตามผลว่าจะออกมาเป็นอย่างไร โดยวางแผนเคร่าๆ ว่าจะไปติดตามผลกันในทั้งสองจังหวัดประมาณเดือนพฤศจิกายน

      11 โรงเรียนที่จังหวัดบุรีรัมย์ส่งผลงานนักเรียน 46 ชิ้นมาให้ และพร้อมนำไปแสดงในวันที่ 12 พฤศจิกายนที่โรงเรียนบ้านโพธิ์ดอนหวาย อ.เมือง จ.บุรีรัมย์ เป็นที่น่าเสียดายว่า 3 โรงเรียนมีเหตุขัดข้องมาร่วมไม่ได้ เหลือเพียง 8 โรงเรียนที่คุณครู 19 ท่านพานักเรียน 52 คนเจ้าของผลงานมานำเสนอโดยการเล่าหรือเล่นนิทาน 11 เรื่อง

      ผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านโพธิ์ดอนหวาย นายประชา ซึ้งศิริทรัพย์ กล่าวรายงานความเป็นมาของโครงการ และรองผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาบุรีรัมย์เขต 1 นางสโรชินี โอชโร ให้เกียรติมาเป็นประธานเปิดงาน โดยมี ดร.วิทยา จิตรมาศ ผู้อำนวยการ กกต. บุรีรัมย์ และเจ้าหน้าที่ 9 ท่านมาร่วมงานและร่วมชมนิทรรศการผลงานหนังสือนิทานทำมือของนักเรียนทั้ง 8 โรงเรียนที่จัดแสดงไว้หน้าห้องประชุม

      ในช่วงบ่ายเป็นการนำเสนอผลงานนักเรียนที่มีทั้งการแสดงและเล่าเรื่อง ได้แก่

โรงเรียนบ้านโพธิ์ดอนหวาย : “ใบบัวผู้มีน้ำใจไมตรี” ,” ขาดสามัคคี จะมีภัย” และ “ความฝันของปิ่น”
โรงเรียนบ้านสวายสอ ( ประชาบูรณะ) : “มะปรางยอดกตัญญู”
โรงเรียนชุมชนบ้านดอนนางงาม : “ความซื่อสัตย์ของรุ้งแก้ว”
โรงเรียนบ้านห้วยเสลา : เล่านิทานสามภาษาคือเขมร ไทยและอังกฤษ “เจ้าบอดกับเจ้าง่อย”
โรงเรียนบ้านหนองแช่ไม้ : “หายนะแห่งเฟสบุ้ค”
โรงเรียนบ้านสารภี : “ เด็กหญิงผู้ซื่อสัตย์” และ “สองแรงแข็งขัน”
โรงเรียนบ้านหูทำนบ : “ นกเจ้าเล่ห์”
โรงเรียนบ้านหนองโดนประสาทวิทย์ : “ปูทองกับชาวนา”

ในวันที่ 18 พฤศจิกายน สถาบันฯ ไปที่จังหวัดตรัง สถานที่จัดกิจกรรมคือโรงเรียนบ้านทุ่งนา ผู้อำนวยการโรงเรียน นายโกวิท วิชัยดิษฐ เป็นผู้กล่าวรายงานความเป็นมา และ ผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านหนองเรี๊ยะ นายพงศ์ประพันธ์ เตละกุล ในฐานะประธานกลุ่มโรงเรียนน้ำผุดโพธาราม เป็นประธานเปิดงาน

ทั้ง 7 โรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการคัดเลือกผลงานกันมาโรงเรียนละเรื่อง ส่งตัวแทนนักเรียนมาร่วม 97 คน คุณครู 23 ท่าน พร้อมผลงานทั้งที่เป็นหนังสือทำมือ นักเรียนทุกคนมีส่วนร่วมในการแสดงทั้ง 7 เรื่อง ได้แก่

โรงเรียนบ้านทุ่งนา : “เหตุเกิดที่สะพาน”
โรงเรียนต้นบากราษฎร์บำรุง : “ หมีน้อยจอมซน”
โรงเรียนวัดโพธาราม : “ นิ่มนวลขี้เกียจไปโรงเรียน”
โรงเรียนวัดน้ำผุด : “ จิตสำนึกของภูผา”
โรงเรียนบ้านเขาหลัก : “ เด็กดีมีน้ำใจ”
โรงเรียนบ้านไร่พรุ : “ เล่นกาบหมาก”

ผลงานทุกเรื่องมีผู้ร่วมแต่งมากกว่าหนึ่งคน หลายเรื่องเขียนเป็นสมุดภาพ บางเรื่องเป็นบทความ แต่เมื่อนำผลงานมาเสนอทุกๆ โรงเรียนมีการแบ่งงานกันทำ นักเรียนที่มาทุกคนมีส่วนร่วมในการแสดงบนเวที มีการแบ่งหน้าที่ตามบทบาท ช่วยกันทำอุปกรณ์ประกอบฉาก หาเสื้อผ้า แม้แต่คนที่ไม่มีบทพูดก็ขึ้นเวทีเป็นต้นไม้หรือร้องรำ หลังการแสดงจบแต่ละเรื่องคุณครูตั้งคำถามว่าได้ข้อคิดอะไรและให้นักเรียนเจ้าของเรื่องตัดสินว่าคำตอบนั้นถูกต้องหรือไม่ การแสดงจึงสร้างทั้งความสนุกสนานและช่วยย้ำค่านิยมในเรื่องคุณธรรมให้แก่ผู้ชม

สถาบันนโยบายศึกษาได้จัดประชุมประเมินผลรับฟังความคิดเห็นจากอาจารย์ที่เข้าร่วมโครงการ แม้จะมีปัญหาอุปสรรคบ้าง เช่น ยังไม่ได้รับการสนับสนุนเต็มที่จากทางโรงเรียนและเพื่อนครู มีเวลาในการทำกิจกรรมกับนักเรียนน้อยเพราะมีภารกิจด้านอื่นๆ ล้นมือ ไม่สามารถจะจัดกิจกรรมเล่า-เล่นนิทานกับชั้นอื่นๆ ในโรงเรียนได้ โรงเรียนเน้นวิชาการมากกว่าเรื่องคุณธรรม หนังสือนิทานมีน้อยไม่เพียงพอ ฯลฯ แต่บรรดาคุณครูคิดว่าโครงการนี้มีประโยชน์อย่างยิ่งทั้งกับนักเรียนและครู

การเล่านิทานสร้างความเมตตารักใคร่ระหว่างนักเรียนและครู แม้กระทั่งไม่สบายนักเรียนยังอยากมาโรงเรียนเพื่อฟังนิทาน
เด็กๆ จะเลียนแบบพฤติกรรมดีๆ ของตัวละคร เช่น ความซื่อสัตย์ ความมีน้ำใจช่วยเหลือครูและเพื่อน มีระเบียบวินัยดีขึ้น มีความรับผิดชอบมากขึ้น พูดจาไพเราะ มีกิริยาดีแสดงความนอบน้อมและเชื่อฟัง
หลายโรงเรียนที่ให้นักเรียนโตเล่านิทานให้นักเรียนชั้นเล็ก เด็กๆ มีความสามัคคีและช่วยเหลือกัน
นิทานใช้เป็นจุดเริ่มต้นในการกระตุ้นความคิด นำไปสู่ความคิดสร้างสรรค์และความกล้าแสดงออก เมื่อทำงานกลุ่มทุกคนจะช่วยกันคิด ร่วมกันทำงานและมีความรับผิดชอบ
นิทานสร้างเสริมความสามารถในการใช้ภาษา จากการฟังนำไปสู่การจำ อ่านและเขียนที่มีพัฒนาการเร็วขึ้น และทำให้เรียนวิชาอื่นๆ ได้ดีและเร็วขึ้นด้วย
การใช้นิทานหรือเรื่องสมมติเป็นการสอนแบบอ้อมที่ไม่เจาะจงตัวที่ผู้ฟัง แม้จะมีคำตำหนิติเตียนสอดแทรกแต่ก็ไม่สร้างความอับอายหรือต่อต้าน แต่กลับเกิดผลดี คือ ผู้ฟังมีอารมณ์ร่วมคล้อยตามมองเห็นความผิดหรือผลเสียของการกระทำนั้นๆ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรมโดยความสมัครใจ

      สถาบันนโยบายศึกษาเชื่อมั่นว่า คุณธรรมและศีลธรรมคือคุณสมบัติที่สำคัญที่สุดของผู้เป็น “พลเมือง” และการปลูกฝังจะต้องเริ่มต้นตั้งแต่วัยเด็ก ดังนั้นจึงขอฝากไปยังผู้กำหนดนโยบายและบรรดาผู้บริหารการศึกษาในทุก ๆระดับว่านักเรียนชั้นประถมทุกคนควรจะได้รับการปลูกฝังให้ตระหนักรู้ซึ้งในเรื่องคุณธรรม แม้วิชาการจะเป็นเป้าหมายสำคัญในการศึกษาก็จริง แต่ในวัยนี้การปลูกฝังคุณธรรมทำได้ง่ายและได้ผล เด็กเปรียบเหมือนผ้าขาวที่ป้ายสีอะไรก็ได้สีนั้น เมื่อใส่คุณธรรมลงไป เขาจะซึมซับ และเมื่อคุณธรรมส่งผลวิชาการก็จะตามมาภายในขอบขีดความสามารถของแต่ละบุคคล

      มีสิ่งพึงระวังในการใส่คุณธรรมลงในเด็ก ข้อแรกคือคุณครูต้องทำเป็นตัวอย่าง ข้อสอง อย่ายัดเยียดพร่ำบ่นจู้จี้ จิตใจจะเปิดรับเต็มที่ในบรรยากาศที่ผ่อนคลาย นิทานเป็นเพียง “สื่อ” ที่จะนำไปสู่กระบวนการเรียนรู้อื่นๆ อีกมากมาย รวมทั้งการตั้งคำถามให้คิด เปรียบเทียบ และตัดสินใจเลือก การเลือกสิ่งที่ถูกต้องดีงามบ่อยๆ ค่านิยมนั้นจะค่อยๆ ฝังลึกติดตัวกลายเป็นคุณธรรมประจำใจ

      คุณครูที่มาร่วมโครงการมีข้อเสนอแนะว่ากิจกรรมด้านคุณธรรมควรให้ผู้ปกครองมีส่วนร่วมด้วย ถ้าผู้บริหารและครูทั้งโรงเรียนคิด-ทำด้วยกันจะได้ผลมากที่สุด อยากได้การสนับสนุนด้านงบประมาณและสื่อการสอน และควรขยายผลรูปแบบนี้ออกไปให้กว้าง

      สถาบันนโยบายศึกษาขอขอบคุณมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ที่ให้การสนับสนุนงบประมาณ ขอบคุณโรงเรียนบ้านโพธิ์ดอนหวายและโรงเรียนบ้านทุ่งนาที่ให้สถานที่จัดกิจกรรมในปี 2558 โรงเรียนบ้านสวายสอที่ให้สถานที่จัดกิจกรรมในปี 2557 ขอบคุณอาจารย์จุฑามาศ จันทวงษ์วาณิชย์ และผอ.ธนพร ทรงรัมย์ ที่ช่วยประสานงานที่บุรีรัมย์มาตั้งแต่เริ่มต้น ขอบคุณ ผอ.โกวิท วิชัยดิษฐ และ ผอ.พงศ์ประพันธ์ เตละกุล ประธานกลุ่มโรงเรียนน้ำผุดโพธารามที่สนับสนุนกิจกรรมในจังหวัดตรังทั้งสองปี และท้ายที่สุดขอขอบคุณบรรดาคุณครูทุกท่านที่เสียสละเวลาเข้าร่วมโครงการ นำนิทานไปเล่า จัดกระบวนการเรียนรู้ต่อเนื่อง ส่งเสริมให้นักเรียนทำกิจกรรมต่าง ๆ ในโรงเรียน และพานักเรียนมาร่วมกิจกรรมในทั้งสองปี การมีส่วนร่วมของคุณครูคือการแสดงถึงคุณธรรมในฐานะครูที่มีความรักในวิชาชีพ เห็นความสำคัญของประโยชน์ที่จะเกิดแก่นักเรียนมากกว่าประโยชน์ส่วนตัว

From : http://www.fpps.or.th