สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การเมืองหลังการเลือกตั้งทั่วไปของสาธารณรัฐสหภาพเมียนมาร์ : ก้าวยาวหรือก้าวสั้น

สมชาติ เจศรีชัย

การจัดการเลือกตั้งทั่วไปของสาธารณรัฐสหภาพเมียนมาร์ เมื่อวันอาทิตย์ที่ 8 พฤศจิกายน 2558 นั้น นับว่าเป็นการเลือกตั้งทั่วไปครั้งแรกในรอบ 25 ปี มีบรรยากาศของการตื่นตัวไปใช้สิทธิเลือกตั้งของประชาชนอย่างกว้างขวาง ผู้มีสิทธิเลือกตั้งจำนวนมากในเมียนมาร์เดินเข้าคูหาเลือกตั้งใช้สิทธิ์ลงคะแนนรวม 10 ชั่วโมง ระหว่าง 06.00-16.00 น. ตามเวลาท้องถิ่น (เวลาในเมียนมาร์ช้ากว่าไทยครึ่งชั่วโมง) หลายคนเพิ่งเคยเลือกตั้งครั้งแรกในชีวิต เมียนมาร์มีประชากร(เมื่อเดือนพฤษภาคม 2558) จำนวน 55,746,253 คน จะเป็นผู้มีสิทธิเลือกตั้งประมาณ 39 ล้านคน จากจำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้งดังกล่าว มีผู้ออกไปใช้สิทธิทั้งที่เป็นการลงคะแนนเลือกตั้งล่วงหน้าในต่างประเทศ และการลงคะแนนในวันเลือกตั้ง ร้อยละ 84.05 หรือราว 33 ล้านคนเศษ

ผลการเลือกตั้ง
ประธานคณะกรรมการการเลือกตั้งเมียนมาร์ (the Union Election Commission : UEC) แถลงว่า ในการเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภา (The Pyidaungsu Hluttaw) ซึ่งประกอบไปด้วยสมาชิกสภาประชาชน หรือ House of Representatives (Pyithu Hluttaw) และสมาชิกสภาแห่งชาติ หรือ House of Nationalities (Amyotha Hluttaw) จำนวน 498 ที่นั่ง (สภาประชาชนมี 330 ที่นั่ง ส่วนสภาแห่งชาติมี 168 ที่นั่ง) พรรค NLD (National League for Democracy)ได้รับการเลือกตั้งรวมทั้งสิ้น 390 ที่นั่ง (คิดเป็นร้อยละ 78 ) ขณะที่พรรคสหภาพเอกภาพและการพัฒนา หรือ USDP (Union Solidarity and Development Party) ได้ไปเพียง 41 ที่นั่ง การเลือกตั้งทั่วไปครั้งนี้นับว่าเป็นการเลือกตั้งที่ค่อนข้างเป็นธรรม ตามความเห็นของนายโจนาห์ ฟิเชอร์ ผู้สื่อข่าวบีบีซี นี่เป็นเรื่องที่องค์กรจัดการเลือกตั้งต้องพยายามทำให้เกิดขึ้น เพราะหากเกิดความไม่เป็นธรรม ไม่เป็นที่เชื่อถือของทั้งฝ่ายประชาชน และนักการเมือง จะเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดความรุนแรงทางการเมือง(political violence) ขึ้นมาได้ ในขณะที่ดามาโซ มัคบูเอล หัวหน้าฝ่ายภารกิจของอันเฟรล (องค์กรเครือข่ายเอเชียเพื่อการเลือกตั้งเสรีหรือ the Asian Network for Free Elections : ANFREL))ชื่นชมการทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้งแห่งเมียนมาร์ที่สามารถจัดการเลือกตั้งที่บริสุทธิ์ยุติธรรมได้แม้ว่าจะต้องเผชิญสภาพการณ์ที่ยากลำบาก ในขณะที่ส่วนสำคัญของกระบวนการเลือกตั้งยังคงมีอยู่ในช่วงก่อนการเลือกตั้งและในวันเลือกตั้ง ทำให้เมียนมาร์มีโอกาสได้รับการเลือกตั้งที่น่าเชื่อถือ ในกรณีที่มีการละเมิดกฎเกณฑ์หรือมีกรณีการกล่าวหา อันเฟรลสนับสนุนให้สืบสวนหาข้อเท็จจริงและดำเนินการในกระบวนการยุติธรรมในแบบที่เป็นมืออาชีพ ไม่ลำเอียง และทันท่วงที

ผลการเลือกตั้งกับความหมายในทางการเมือง

ตามรัฐธรรมนูญเมียนมาร์ปี 2551 (ค.ศ.2008) มาตรา 123 การประชุมครั้งแรกของสภาประชาชน (Pyithu Hluttaw) จะต้องจัดให้มีขึ้นภายใน 90 วันหลังจากวันเลือกตั้งทั่วไป ทำให้สามารถกำหนดตัวผู้ที่จะดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีในการประชุมสมาชิกรัฐสภาครั้งแรก ซึ่งก็น่าจะกระทำภายในวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2559 ดังได้กล่าวแล้วว่า เมียนมาร์มีการปกครองระบอบประธานาธิบดี ทำหน้าที่ประมุขของรัฐและหัวหน้ารัฐบาลของสาธารณรัฐแห่งสหภาพ โดยประธานาธิบดีจะมาจากการเลือกทางอ้อม มีวาระการดำรงตำแหน่ง 5 ปี ตามรัฐธรรมนูญปี 2551 มาตรา 60 ได้มีการบัญญัติถึงกระบวนการเลือกไว้ค่อนข้างซับซ้อน และเนื่องจากองค์ประกอบของสมาชิกรัฐสภา มีผู้แทนที่มาจากการเลือกตั้งโดยตรง และสมาชิกที่ได้รับการแต่งตั้งจากตัวแทนกองทัพ ทั้งสมาชิกสภาประชาชน จำนวน 330 คน และสมาชิกสภาแห่งชาติ จำนวน 168 คนที่มาจากการเลือกตั้ง และตัวแทนกองทัพ จำนวน 166 คน (ประมาณ 1 ใน 4 ของสมาชิกรัฐสภาทั้งหมด) สามารถเสนอบุคคลที่เห็นว่าเหมาะสมฝ่ายละหนึ่งคน โดยที่ประชุมร่วมกันของทั้งสองสภา จะมีการลงคะแนนผู้ชนะคะแนนจะขึ้นดำรงตำแหน่งเป็นประธานาธิบดี ส่วนอีกสองคนที่ได้รับคะแนนรองลงมา จะได้ดำรงตำแหน่งรองประธานาธิบดีในฐานะผู้นำพรรค NLD นางออง ซาน ซู จี มีโอกาสจะได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดี แต่ก็จะไม่อาจเข้าดำรงตำแหน่งเป็นประธานาธิบดีได้ เพราะรัฐธรรมนูญมาตรา 59 มีบทบัญญัติห้ามบุคคลที่มีเครือญาติเป็นต่างชาติ ขึ้นเป็นประธานาธิบดี เนื่องจากบุตรชายทั้ง 2 คนของนางซูจีถือสัญชาติอังกฤษ ดังนั้น ในทางทฤษฎี การเลือกประธานาธิบดีที่มีพรรค NLD มีเสียงข้างมาก (เกินกว่าร้อยละ 50) ก็คงต้องเป็นคนของพรรค NLD ที่จะขึ้นเป็นประธานาธิบดี แต่เวลาที่มีเกือบ 3 เดือน อะไร ๆ ก็เกิดขึ้นได้ เพราะการเมืองไม่มีสูตรสำเร็จตายตัว การเจรจาต่อรอง การยื่นเงื่อนไขมีได้ตลอดจนถึงวินาทีของการลงคะแนน

การวิเคราะห์

ปัจจัยที่น่าสนใจหลายประการที่น่าจับตามองสำหรับการเมืองในเมียนมาร์ครั้งนี้ ประการแรก ประธานาธิบดีเต็ง เส่ง ของเมียนมาร์ ออกมาให้คำมั่นต่อสาธารณะว่า รัฐบาลปัจจุบันจะปฏิบัติตามกฎหมายเลือกตั้ง และโอนอำนาจอย่างราบรื่นให้แก่พรรค NLD ที่ได้รับเสียงสนับสนุนส่วนใหญ่จากการเลือกตั้ง ก่อนหน้าการเลือกตั้งทั่วไป นางอองซาน ซูจี รู้แล้วว่า ตนเองไม่สามารถขึ้นเป็นประธานาธิบดีได้ แม้ว่าพรรค NLD จะชนะการเลือกตั้ง เธอจึงประกาศว่า เธอจะเป็นผู้นำรัฐบาลและมีบทบาทอยู่เหนือประธานาธิบดี ประการหนึ่ง และพรรครัฐบาลปัจจุบันที่มีทหารหนุนหลังบวกกับการบัญญัติในรัฐธรรมนูญให้มีสมาชิกถึง 1 ใน 4 ที่มาจากการแต่งตั้งของทหาร ย่อมทำให้อำนาจทหารสามารถกำหนดตัวประธานาธิบดีได้อีกประการหนึ่ง ด้วยเหตุนี้เอง การชี้ชัดเรื่องตัวบุคคลที่จะมาเป็นประธานาธิบดีจึงไม่ใช่เรื่องง่าย แม้ว่าก่อนหน้านี้มีการคาดหมายว่า นายอู ฉ่วย มาน ประธานสภา มีแรงหนุนจากนางอองซาน ซูจี แต่เมื่อเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา นายอูฉ่วย มานถูกปลดจากตำแหน่งประธานพรรคยูเอสดีพี ที่ได้รับการสนับสนุนจากกองทัพ ประกอบกับนายอู ฉ่วย มาน ไม่ได้รับการเลือกตั้ง ดังนั้น นายอู ฉ่วย มาน จึงมิใช่ตัวเลือกที่น่าสนใจ เพราะจะทำให้กองทัพไม่สนับสนุนให้มีการแก้ไขรัฐธรรมนูญเกี่ยวกับคุณสมบัติของผู้ที่จะเข้าดำรงตำแหน่งประธานาธิบดี เพื่อเปิดทางให้กับนางอองซาน ซูจี

อีกตัวเลือกหนึ่งคือ นายทิน อู อดีตนายพลในกองทัพ และเป็นผู้ร่วมก่อตั้งพรรค NLD อายุ 88 ปี นายทิน อูมีความจงรักภักดีต่อนางอองซาน ซูจี มานานนับสิบปี ถ้าไม่ใช่นายทิน อู ที่ออกจะมีอายุมาก ก็อาจจะเป็นนายอู วิน เท่ง วัย 74 ปี อดีตทหารในกองทัพเช่นเดียวกัน แต่มีสุขภาพไม่ค่อยดี เมื่อไม่มีตัวเลือกใดที่น่าสนใจ เป็นไปได้ว่า พรรค NLD จะหันมาเจรจากับกองทัพ เพื่อให้มีการจัดตั้งรัฐบาลและเปิดทางข้างหน้าให้นางอองซาน ซูจี สามารถก้าวขึ้นมาเป็นประธานาธิบดีได้ นั่นหมายความว่า นายเต็ง เส่ง ประธานาธิบดีคนปัจจุบันของพรรคที่ได้รับการสนับสนุนจากทหาร อาจอยู่ในตำแหน่งประธานาธิบดีต่อไปอีกระยะหนึ่งจนกว่าจะมีการแก้ไขรัฐธรรมนูญเสร็จเรียบร้อย ซึ่งจะทำให้สถานการณ์ทางการเมืองของเมียนมาร์มีเสถียรภาพ แต่ถ้านายเต็ง เส่ง มีท่าทีไม่ผลักดันให้มีการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ก็จะไม่ได้รับการสนับสนุนให้ขึ้นเป็นประธานาธิบดี ซึ่งก็อาจทำให้การเมืองเมียนมาร์สั่นคลอนได้ แม้จะได้ตัวพลเรือนหรืออดีตนายทหารมาดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีก็ตาม

บทส่งท้าย

การเมืองในเมียนมาร์อาจถึงยุคที่ต้องเปลี่ยนไปเป็นประชาธิปไตยมากขึ้น ทั้งรัฐธรรมนูญและกระบวนการทางการเมือง เนื่องจากการก้าวเข้าสู่ประชาคมอาเซียน และการเปิดประเทศต้อนรับการเดินทางเข้าไปลงทุนในเมียนมาร์ของชาวต่างชาติ ทำให้มองกันไปว่า จะอย่างไรก็ตาม ไม่ว่าใครจะขึ้นมาเป็นประธานาธิบดี จะมีการแก้ไขรัฐธรรมนูญหรือไม่ เมียนมาร์ไม่อาจย้อนรอยกลับไปอยู่ในยุคที่อำนาจเบ็ดเสร็จเด็ดขาดอยู่ในมือของกลุ่มทหารอีกต่อไป

From : http://www.fpps.or.th