สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย : ทำไมและอย่างไร (2)

วัฒนา อัคคพานิช

ทำไมต้องการศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย?
1. สภาพปัญหาประชาธิปไตยของไทย
      การเมืองไทยมีปัญหามากมาย เช่น ปัญหาการซื้อสิทธิ์ขายเสียง ปัญหาการทุจริตโกงกิน ปัญหาการเล่นพรรคเล่นพวก ปัญหากาใช้อำนาจโดยไม่ชอบ เป็นต้น แต่หากให้จัดกลุ่มปัญหาต่างๆเหล่านี้อาจจัดได้เป็น ๓ เรื่องใหญ่ๆ ดังนี้คือ

      1.1 ปัญหาความไม่เป็นประชาธิปไตยของระบบการเมืองไทย กล่าวคือประชาชนยังไม่เป็นเจ้าของอำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศอย่างแท้จริง

      1.2 ปัญหาความด้อยประสิทธิภาพของระบบการเมืองไทย กล่าวคือระบบการเมืองไทยยังไม่สามารถนำความสุขและความเจริญก้าวหน้ามาสู่ประชาชนและประเทศชาติได้ดีเท่าที่ควร ทั้งๆที่ประเทศไทยเป็นประเทศที่มีทรัพยากรอุดมสมบูรณ์มากที่สุดประเทศหนึ่งเลยทีเดียว ยิ่งหากเปรียบเทียบกับประเทศอื่นแล้ว ไม่ว่าจะเป็น ญี่ปุ่น มาเลเซีย เกาหลีใต้ ซึ่งพัฒนาประเทศจนประสบความสำเร็จจากการมีระบบการเมืองที่ดีกว่า มีประสิทธิภาพมากกว่าเทศเหล่านี้จึงพัฒนาเจริญก้าวหน้ามากกว่าไทยเป็นอันมาก

      1.3 ปัญหาความทุจริตของระบบการเมืองไทย กล่าวคือระบบการเมืองไทยยังมีการทุจริตคอร์รัปชั่นมาเกือบทุกยุคทุกสมัย ไม่ว่าจะเป็นการเบียดบังงบประมาณแผ่นดิน รับสินบนผู้รับเหมา เก็บส่วยโดยเจ้าหน้าที่ของรัฐ กำไรจากธุรกิจสัมปทาน ออกกฎระเบียบเพื่อให้ได้ผลประโยชน์ ใช้อำนาจและอิทธิพลในทางมิชอบหาผลประโยชน์ หลบเลี่ยงภาษี ขอคืนภาษีเท็จ เก็งกำไรที่ดิน เก็งกำไรจากการแลกเปลี่ยนเงินตรา ปั่นหุ้น กู้เงินจากสถาบันการเงินโดยไม่สุจริต กอบโกยทรัพยากรธรรมชาติ เช่น ที่ดิน ป่าไม้ แร่ธาตุ น้ำมัน ก๊าซธรรมชาติ คลื่นความถี่วิทยุโทรทัศน์ เป็นต้น อันก่อให้เกิดผลร้ายต่อประเทศชาติและประชาชนอย่างรุนแรง ทั้งยังก่อให้เกิดปัญหาอื่นๆตามมาอีกมากมาย คนไทยส่วนใหญ่แทบจะยอมรับกันไปแล้วว่าเป็นปัญหาที่ไม่มีวันจะแก้ไขได้ คนไทยจำนวนไม่น้อยถึงกับยอมรับนักการเมืองที่ทุจริตแต่ขอให้ตัวเองได้ประโยชน์ หรือขอให้มีผลงานให้เห็นบ้าง เพราะเชื่อไปแล้วว่าการที่จะได้นักการเมืองที่ไม่โกงเป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้

2. การแก้ไขปัญหาประชาธิปไตยของไทยที่ผ่านมา
      ทุกภาคส่วนของประเทศไทยแทบจะเห็นพ้องต้องกันเกือบทั้งหมดว่าการเมืองไทยมีปัญหามากและรุนแรงมากจึงได้มีความคิดเห็นและความพยายามที่จะแก้ไขปฏิรูปการเมืองไทยให้ดีขึ้นอย่างมากไม่ว่าจะเป็น

การแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ
การปรับปรุงโครงสร้างทางการเมือง
การปรับปรุงระบบการเลือกตั้ง
การให้มีคณะกรรมการการเลือกตั้งโดยให้มีอำนาจสั่งเลือกตั้งใหม่ (ใบเหลือง) และสั่งเลือกตั้งใหม่และเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง(ใบแดง)
การปราบปรามการซื้อเสียง
การรณรงค์ให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งไปใช้สิทธิเลือกตั้ง
การฝึกอบรมนักการเมือง
การให้นักการเมืองสาบานต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์
การขอร้องให้นักการเมืองไม่ทุจริต
การตั้งองค์กรอิสระเพื่อตรวจสอบนักการเมือง
การออกกฎหมายลงโทษนักการเมืองที่ทุจริตสถานหนัก
การกระจายอำนาจไปสู่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
การชุมนุมประท้วงขับไล่นักการเมืองที่ทุจริต
การรัฐประหารโค่นล้มรัฐบาลที่ทุจริตคอร์รัปชั่น

      ปัญหาการเมืองไทยก็หาได้ดีขึ้นไม่ บางครั้งกลับเห็นได้ชัดว่าปัญหากลับรุนแรงหนักขึ้นมากกว่าเดิมด้วยซ้ำ ที่เป็นเช่นนี้อาจเป็นเพราะเรายังไม่ได้แก้ที่ต้นเหตุของปัญหาการเมืองไทย

      เช่นเดียวกับปัญหาการจราจรในกรุงเทพมหานคร ก็ได้มีมาตรการแก้ไขสารพัดวิธี ไม่ว่าจะเป็นการกวดขันวินัยจราจร การสร้างสะพานลอยและอุโมงค์บริเวณทางแยก การสร้างทางด่วน รถไฟฟ้า ป้ายจราจรอัจฉริยะ ฯลฯ แต่หากไม่ทำให้ความหนาแน่นของประชากรในกรุงเทพมหานครน้อยลง อันเป็นต้นเหตุที่แท้จริงก็ไม่มีวันที่ปัญหาจะหมดไป เช่นเดียวกับปัญหาการเมืองไทย

      ถ้าอย่างนั้นสาเหตุที่แท้จริงของปัญหาประชาธิปไตยของไทยอยู่ที่ไหน ?!?!?

3. สาเหตุที่แท้จริงของปัญหาประชาธิปไตยของไทย
      นักวิชาการจำนวนไม่น้อยเชื่อว่าต้นเหตุของปัญหาการเมืองไทยอยู่ที่รัฐธรรมนูญ อยู่ที่ระบบการเลือกตั้ง อยู่ที่นักการเมือง จึงระดมสรรพกำลังอยู่กับการแก้ไขปัญหาที่สิ่งเหล่านี้ จนบางครั้งก็ลืมคิดไปว่าใครเป็นคนเลือกนักการเมืองเหล่านี้มา ทั้งที่นักการเมืองทั้งระดับชาติและระดับท้องถิ่นเหล่านี้หลายคนมีพฤติกรรมซื้อเสียงและทุจริตโกงกินอย่างเห็นได้ชัดเจน แต่พี่น้องประชาชนก็ยังเลือกนักการเมืองเหล่านี้มาครั้งแล้วครั้งเล่า แม้บางคนจะได้รับการพิสูจน์ในกระบวนการยุติธรรมจนเป็นที่สุดแล้วว่าทุจริตคดโกงประเทศชาติที่ปรากฏเป็นข่าวใหญ่ทางสื่อมวลชนทุกแขนง แต่พี่น้องประชาชนยังรักยังเลือกญาติพี่น้องและพรรคพวกของนักการเมืองเหล่านี้มาปกครองประเทศมากมาย ผู้เขียนได้พบความจริงในข้อนี้ทั้งจากการไปเป็นวิทยากรและจากการไปจัดแข่งขันตอบปัญหาความรู้ทางการเมืองในเกือบทุกจังหวัดของประเทศ ผู้เขียนได้พบความจริงที่น่าตกใจว่าคนไทยจำนวนมากเบื่อหน่าย ไม่สนใจการเมือง มีความรู้ทางการเมืองที่ไม่เพียงพอและไม่ถูกต้อง ที่สำคัญคือไม่ติดตามตรวจสอบพฤติกรรมของนักการเมือง ที่หนักไปกว่านั้นก็คือพวกที่สนใจติดตามข่าวสารการเมือง ผู้เขียนพบว่าประชาชนจำนวนมากไม่รู้จักแม้แต่ชื่อ หน้าตาของนักการเมืองดังๆ มิใยจะพูดถึง แนวความคิด พฤติกรรม และวิธีการทำงาน พวกที่พอจะรู้เรื่องการเมืองบ้างก็ปรากฏว่าจำนวนไม่น้อยที่รู้แบบผิดๆและขาดวิจารณญาณที่ดีพอในเรื่องทางการเมือง เช่น ยังเลือกนักการเมืองเพียงเพราะมาช่วยงานศพ งานบวช งานแต่ง ที่เลือกเช่นนี้ก็เพราะขาดวิจารณญาณในการแยกเรื่องส่วนตัวกับเรื่องของส่วนรวม

      การที่ผู้เขียนกล่าวเช่นนี้เป็นการเสี่ยงมากที่อาจจะถูกกล่าวหาว่าเป็นพวกเกลียดชังระบอบประชาธิปไตย เพราะอาจถูกเข้าใจผิดว่าการชี้ว่าต้นเหตุอยู่ที่ประชาชนเช่นนี้แสดงว่าไม่ต้องการให้ประเทศนี้ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย ซึ่งหาได้เป็นเช่นนั้นไม่ ผู้เขียนเชื่อมั่นว่าประชาธิปไตยเป็นระบอบการปกครองที่ดีสำหรับคนไทยอย่างยิ่ง หากแต่ผู้เขียนเห็นว่า การนำประชาธิปไตยมาใช้นั้น ทุกประเทศจำเป็นที่จะต้องพัฒนาคนให้มีคุณภาพสอดคล้องกับที่จะเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยด้วย ไม่เว้นแม้แต่ประเทศที่ประชาธิปไตยเจริญก้าวหน้าแล้วในปัจจุบัน เช่น สหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกา ฝรั่งเศส เยอรมนี การมีแต่โครงสร้างทางการเมืองและการเลือกตั้งอย่างที่นักวิชาการหลายท่านเรียกร้องต้องการโดยไม่พัฒนาคุณภาพประชาชนควบคู่ไปด้วยนั้น มักจะนำมาซึ่งความผุกร่อนทางการเมืองและความเบื่อหน่ายและเกลียดชังประชาธิปไตยอย่างถาวร ทว่าการพัฒนาโครงสร้างทางการเมืองและการเลือกตั้งควบคู่ไปกับการพัฒนาคุณภาพประชาชนด้วยนั้นต่างหากที่จะนำมาซึ่งความเจริญรุ่งเรืองของประเทศชาติและความผาสุกของประชาชน อันนำไปสู่ความรักและหวงแหนประชาธิปไตยอย่างยั่งยืนแท้จริง ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่าระบอบประชาธิปไตยเป็นระบอบที่ให้ประชาชนเป็นผู้มีอำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศ จึงจำเป็นต้องพัฒนาให้ประชาชนมีคุณภาพด้วย

      ประชาธิปไตยนั้นมีข้อดีมากมายก็จริงอยู่ แต่ก็มีข้อจำกัดอยู่หลายข้อด้วยเช่นกัน แลข้อจำกัดที่สำคัญที่สุดก็คือประชาธิปไตยนั้นจะสำเร็จผลได้ด้วยดี ประชาชนผู้ใช้อำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศจำเป็นต้องมีคุณภาพด้วย การที่กล่าวว่าคนไทยยังมีคุณลักษณะที่สอดคล้องกับประชาธิปไตยน้อยเกินไปนั้น ไม่ใช่เป็นการดูหมิ่นประชาชน เพราะมนุษย์ไม่ได้เกิดมาพร้อมกับคุณลักษณะที่สอดคล้องกับประชาธิปไตยมาตั้งแต่เกิด รวมถึงตัวผู้เขียนเองด้วย หรือแม้แต่ประชาชนในประเทศที่ยอมรับกันว่าประชาธิปไตยเจริญก้าวหน้าแล้วก็ไม่ได้มีคุณลักษณะที่สอดคล้องกับประชาธิปไตยมาตั้งแต่เกิด แต่ที่ประเทศเหล่านี้เป็นประชาธิปไตยเจริญก้าวหน้าได้นั้นเพราะเขามีระบบในการพัฒนาคุณภาพของประชาชนที่มีประสิทธิภาพและต่อเนื่อง คุณภาพของประชาชนไม่ได้เกิดขึ้นได้เอง ต้องอาศัยการศึกษาที่มีประสิทธิภาพอย่างยิ่ง ที่สำคัญก็คือ คำว่า “การศึกษา” ในที่นี้ก็มิได้หมายถึงเฉพาะแก่การศึกษาในระบบโรงเรียนเท่านั้น หากยังต้องรวมถึงการศึกษานอกระบบโรงเรียนด้วย ซึ่งหมายรวมถึง ครอบครัว ชุมชน สังคม สื่อมวลชน และทุกภาคส่วนของประเทศนั่นเอง

From : http://www.fpps.or.th