สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

จักรยาน กับ พลเมือง

       ข่าวนักปั่นจักรยานทั้งที่เป็นนักปั่นรอบโลก และนักปั่นท้องถิ่นในประเทศไทย ล้วนประสบอุบัติเหตุจากการถูกรถยนต์ชน และเสียชีวิต เป็นข่าวครึกโครมอย่างน่าเศร้า และเป็นเรื่องเช่นนี้ที่เกิดขึ้นได้ตลอด ไม่ว่าที่ไหนในประเทศไทย ไม่เว้นแม้แต่เมืองหลวง เมืองใหญ่ หรือชนบทที่นักปั่นถือเอาลู่วิ่งเช่น ถนนหลวง ถนนสาธารณะ เป็นเส้นทางของกิจกรรม “ปั่น” เพื่อไปทำงาน เพื่อการออกกำลังกาย หรือ “ปั่น” เพื่อลดโลกร้อนก็ตาม

       อีกส่วนหนึ่งที่เป็นประเด็น คือ อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นกับนักปั่น คือ “การเมาแล้วขับ” และพบว่า เป็นสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุสูงสุดบนท้องถนนอีกด้วย หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงรณรงค์อย่างต่อเนื่องมาหลายปีว่า “เมา” แล้ว “ไม่ขับ” ก็ยังไม่ก้าวหน้า เพราะบรรดาคนขับยังไม่ตระหนักต่อการสูญเสียที่เกิดแก่ชีวิต ไม่ว่ากับตัวเองหรือมนุษย์คนอื่น

       นอกจากนี้ เมื่อเกิดอุบัติเหตุขึ้นมาคราใด นอกจากจะไปลงที่เจ้าหน้าที่รัฐหรือตำรวจ ที่ไม่เข้มงวดในเรื่องการบังคับใช้กฎหมายอย่างเคร่งครัดแล้ว บรรดานักขับทั้งหลายก็ถูกตำหนิเช่นกัน

       เป็น 2 เรื่อง ทั้งผู้ขับขี่ และเจ้าหน้าที่ผู้บังคับใช้กฎหมาย ที่ยังหาจุดบรรจบในเรื่องนี้ไม่ชัดเจน เพราะไม่ว่าจะเพิ่มเจ้าหน้าที่และกฎหมายดีอย่างไรแล้ว หากผู้ขับขี่ยานยนต์ไม่ตระหนักถึงความเสียหายที่ต้องเรียกหาผู้รับผิดชอบตามมาแล้ว แล้วกำลังเจ้าหน้าที่เท่าไหร่จึงจะพอกับปริมาณผู้กระทำผิดและความสูญเสียที่เกิดขึ้นที่ต้องเพิ่มงานเข้าไปอีก

       การออกแบบระบบที่ดีและมีกฎหมายที่ดี จึงอาจไม่เพียงพอกับการบังคับใช้หากสังคมยังไม่มีการออกแบบ “คน” ที่อยู่ในสังคมเดียวกันนี้ให้มีความเข้าใจและพร้อมสำหรับการอยู่ร่วมกัน ซึ่งจำเป็นต้องอยู่ในเกณฑ์และมาตรฐานทางกฎหมายเดียวกันนี้ เพื่อคุ้มครองทั้งความเป็นส่วนตัวและส่วนรวม

       การเตรียมคนและสร้างคนแต่เนิ่นๆ อย่างต่อเนื่อง ให้สำนึกรักเพื่อนมนุษย์และรับผิดชอบต่อสังคม คือ การรู้จักคิดที่จะใช้ชีวิตอยู่อย่างไม่เป็นการเบียดเบียนต่อชีวิตคนอื่นและส่วนรวม ควรเป็นเกณฑ์ขั้นต่ำของการให้การศึกษาและขัดเกลาในการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม

       ว่าไปแล้ว นี่ก็เป็นเพียงการเข้าสู่ศีลข้อแรกในศีล 5 ที่จะไม่ทำให้เกิดการสูญเสียแก่ชีวิตใดๆ ด้วย

       กรณีนักศึกษา “เมาแล้วขับ” ไปชนนักปั่นแล้วเสียชีวิต จึงเป็นกรณีศึกษาอีกว่า แม้คนที่มีการศึกษาระดับมหาวิทยาลัยแล้ว ก็ยังขาดสำนึกที่มีต่อสังคม ซึ่งคนที่เป็นปัญญาชนควรพิจารณาใคร่ครวญอยู่เสมอในการมีบทบาทสร้างสรรค์สังคมมากกว่าสร้างปัญหาและภาระให้กับสังคม จึงเท่ากับว่า การเป็นผู้มีการศึกษา ก็ยังไม่ใช่ผู้มีวัฒนธรรมของพลเมือง ที่จะเติบใหญ่ไปภายหน้าในการมีส่วนร่วมทั้งทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมของประเทศได้

       นี่ยังไม่นับอีกหลายเรื่องที่สะท้อนความมักง่าย เห็นแก่ตัว อาทิ การยึดเอาบาทวิถีเป็นที่ขายของ การจอดรถในที่ห้าม การสร้างสิ่งก่อสร้างทับที่สาธารณะ การเอาของหลวงมาใช้เป็นของส่วนตัว การเอาเวลาราชการไปทำกิจส่วนตัว ไปจนถึงการฉ้อฉล คอร์รัปชั่นทุกรูปแบบ

       จนอาจรู้สึกไปแล้วว่า เมืองไทยน่าอยู่และดูดีทุกอย่าง ยกเว้นก็แต่เรื่อง “คน” นี่แหละ

       “คนไทย” ทุกวันนี้ มีคุณภาพเท่านี้ จึงแก้ปัญหากันได้ยาก และยังต้องใช้เวลาทะเลาะกันไปอีกนานไหมล่ะ กว่าจะรู้ว่าต้องสร้างระบบการศึกษาใหม่เสียที เพื่อให้เอื้อกับการสร้างพลเมืองใหม่ ที่พร้อมจะอยู่ในสังคมที่พัฒนา มีแบบแผน ในครรลองประชาธิปไตย

       เพราะประชาธิปไตยนั้น เขาเริ่มจากฝึกให้คนคิดเรื่องส่วนรวมแบบช่วยกันคิด ช่วยกันทำ และช่วยกันรับผิดชอบอย่างเสมอหน้า จึงเกิดความยุติธรรมและสังคมก้าวหน้า

       “พลเมืองเป็นใหญ่” ไม่ได้ไปกว่านี้แล้ว ถ้ายังไม่ตระหนักว่า การสร้างพลเมืองเป็นเรื่องคอขาดจริงๆ

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร
ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา

From : http://www.fpps.or.th