สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

พลเมือง สร้างเสถียรภาพทางการเมือง

       กระบวนการปฏิรูปประเทศกำลังทำงาน การเร่งรีบร่างรัฐธรรมนูญ ซึ่งคงจะเห็นหน้าตาของร่างกันบ้างแล้ว แม้ว่าจะยังไม่เสร็จสิ้นก็ตาม เค้าโครงของร่างก็มีแนวโน้มว่าจะจำกัดอำนาจของนักการเมือง โดยเพิ่มอำนาจประชาชน หรือพลเมืองให้มากขึ้น

       คือความพยายามที่จะแก้ไขปัญหาของผู้มีอำนาจทางการเมือง ไม่ทำหน้าที่อย่างที่ควรจะเป็น นักการเมืองไทยไม่ใช่นักประชาธิปไตย การแสดงบทบาททางการเมืองจึงเป็นไปในด้านตรงข้าม พรรคการเมืองขาดความเป็นประชาธิปไตย หัวหน้าพรรคเป็นเจ้าของ สั่งลูกพรรคได้ทุกอย่างเหมือนอยู่ในสังคมเผด็จการ ส่วนประชาชนมีส่วนร่วมทางการเมืองเพียง 1 นาทีที่หย่อนบัตรลงคะแนนเท่านั้น

       จะว่าไปแล้ว นักการเมืองทั้งระดับชาติ และท้องถิ่น นับรวมกันแล้วก็มีอยู่เพียงจำนวนน้อยนิดเท่านั้น

       ขณะเดียวกัน ก็มีแนวคิด คือ “การสร้างพลเมืองให้เป็นใหญ่” โดยให้น้ำหนักกับความจำเป็นที่จะต้องมีองค์กรที่เกิดขึ้นตามรัฐธรรมนูญ เพื่อเพิ่มสิทธิพลเมืองในทางการเมืองถึง 11 องค์กร ซึ่งมีอำนาจค่อนข้างจะครอบคลุมฝ่ายบริหาร และฝ่ายนิติบัญญัติอีกขั้น เพื่อพิจารณาตรวจสอบการเข้าสู่อำนาจ และการใช้อำนาจทางการเมืองของเจ้าหน้าที่รัฐและผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง

       ซึ่งแนวคิดทั้งสองแนวนี้ ก็มีมาแล้วตั้งแต่รัฐธรรมนูญปี 2540 และ 2550 ฉบับที่กำลังร่างอยู่นี้ ก็นับว่าในทิศทางเดียวกัน เพียงแต่จะหาเทคนิค แนวทางที่เข้มงวดมากขึ้นในการเข้าสู่อำนาจและการตรวจสอบนักการเมือง

       อย่างไรก็ดี ข้อที่น่าสังเกตก็คือ การจะทำให้พลเมืองตรวจสอบและไล่ทันนักการเมืองนั้น ไม่ใช่เรื่องจะทำได้ง่าย เพียงการสร้างองค์กรต่างๆ ขึ้นมาให้ทำงานเพื่อปราบเซียนนักการเมือง เพราะประสบการณ์จากปี 2540- ปัจจุบัน ก็รู้ว่าองค์กรตรวจสอบทำหน้าที่ไม่ทันกับปัญหาที่นักการเมืองก่อเป็นคดีความต่างๆ มากมาย ไม่นับรวมกับการสร้างวัฒนธรรมทางการเมืองที่บิดเบี้ยว ไม่เป็นประชาธิปไตย เช่น การเล่นพรรคเล่นพวก การฮั้วกันทางการเมือง ฝ่ายบริหารและนิติบัญญัติเป็นพวกเดียวกัน การทุจริตคอร์รัปชั่น การไม่รับฟังเสียงที่แตกต่าง เป็นต้น

       เพราะเหตุนี้ การเมืองจึงเข้าสู่ทางตันได้ง่ายๆ การตรวจสอบล่าช้าและไร้ประสิทธิภาพ เพราะอยู่ภายใต้ระบบราชการที่มีนักการเมืองหรือรัฐบาลกำกับ

       เสถียรภาพทางการเมืองในแนวคิดนี้จึงไม่สามารถที่จะเกิดเป็นจริงได้ ตราบเท่าที่การสร้างพลเมืองเป็นใหญ่นั้น ไม่ได้เริ่มต้นจากการสร้าง “คน” ให้เป็นพลเมืองในแนวทางประชาธิปไตย ให้มีสำนึกเพื่อส่วนรวมตั้งแต่เด็กไปจนโต จนถึงผู้ใหญ่วัยทำงาน คือเป็นต้นธารของการสร้างพลเมืองที่จะไปทำหน้าที่อย่างเต็มความรู้และความรับผิดชอบทั้งในวิถีชีวิตและในการใช้อำนาจ ไม่ว่าจะเป็นนักการเมือง เป็นผู้ตรวจสอบ และเป็นพลเมืองทุกอาชีพ

       การจะมีพลเมืองเช่นนี้ได้ ต้องลงทุนสร้าง ซึ่งต้องใช้เวลานาน ระบบการสร้างคนและการศึกษาที่เป็นอยู่ปัจจุบันยังไม่มีทิศทางเช่นนี้

       เสถียรภาพทางการเมือง จึงขึ้นอยู่กับคุณภาพของพลเมือง 60 กว่าล้านคน

       ประเทศเยอรมันนั้น การเมืองมีเสถียรภาพก็เพราะว่าเขาออกแบบระบบการเมืองและระบบการสร้างพลเมืองไว้ด้วยกัน การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองของเยอรมันกระตุ้นให้คนเยอรมันตื่นตัวทางการเมือง มีส่วนร่วมทางการเมือง และรับผิดชอบทางการเมือง ความเป็นพลเมืองจึงอยู่ในทุกสาขาอาชีพและทุกภาคส่วนของสังคม

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร
ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา

From : http://www.fpps.or.th