สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

IPPS เปิดวงสนทนา ปัญหาและผลกระทบจากสภาวะโลกร้อน

      สภาวะโลกร้อน (Global Warming) เป็นประเด็นถกเถียงกันในกลุ่มประเทศที่ตั้งอยู่เหนือเส้นศูนย์สูตรมาเป็นเวลานานกว่าทศวรรษแล้ว และบรรดานักวิทยาศาสตร์นักสิ่งแวดล้อมส่วนใหญ่ก็มีความเห็นพ้องกันว่าการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิในชั้นบรรยากาศของโลกเป็นสาเหตุที่ทำให้อุณหภูมิบนพื้นผิวโลกสูงขึ้น เราจึงเรียกความเปลี่ยนแปลงนี้ว่า Climate Change หรือการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ซึ่งอาจจะชัดเจนกว่าคำว่าโลกร้อน เพราะ ณ วันนี้ในหลายประเทศในเขตภูมิอากาศอบอุ่นกำลังเผชิญความหนาวเย็นอย่างไม่เคยเกิดมาก่อนในรอบหลายสิบปี เช่นที่สหรัฐอเมริกาหลายรัฐมีพายุหิมะกระหน่ำรุนแรง อุณหภูมิลดลงถึงระดับติดลบ น้ำตกไนแอการ่าแข็งจนเป็นน้ำแข็ง อะไรประมาณนี้

      แต่สำหรับประเทศไทยเราต้องถือว่าโชคดีที่ตั้งอยู่ในเขตเส้นศูนย์สูตร ไม่เคยมีอากาศหนาวจัดหรือร้อนจัดจนคนและสัตว์ตาย แต่ในปีนี้เราอาจจะเผชิญภัยแล้ง เพราะ 2-3 ปีที่ผ่านมานี้มีฝนตกน้อย ปริมาณน้ำสำรองในเขื่อนใหญ่ๆ ทั่วประเทศมีไม่เพียงพอสำหรับการทำนาปรัง รัฐบาลประกาศไม่ให้ชาวนาทำนาปรังในพื้นที่ชลประทาน ถ้าขืนทำแล้วเสียหายเนื่องจากขาดน้ำจะไม่ให้เงินชดเชย หวังว่าไทยทั้งประเทศคงจะผ่านพ้นวิกฤติภัยแล้งในปีนี้ไปด้วยดี

      แต่ก็มีคำถามว่า ในปีต่อๆ ไป เราจะเผชิญภัยแล้งอีกหรือไม่ จะรุนแรงมากกว่านี้ไหม จนถึงขั้นต้องประหยัดน้ำกินน้ำใช้กันไหม จะเกิดสถานการณ์น้ำเค็มขึ้นมาสูงในแม่น้ำเจ้าพระยา จนเป็นปัญหาน้ำประปาเค็มอีกหรือไม่ หรือจะเกิดฝนตกชุก พายุพัดเข้าหลายลูกจนเกิดน้ำท่วมใหญ่เหมือนในปี 2554

      สภาพภัยแล้งสลับกับน้ำท่วมนี้เป็นสภาวะปกติของประเทศไทย หรือว่าเราเองก็กำลังได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ Climate Change เช่นกัน

      ในวันนี้ที่ยังไม่มีใครกล้าฟันธงลงไปว่าไทยจะพบปัญหาและผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศหรือไม่ และรุนแรงแค่ไหน สถาบันนโยบายศึกษาได้ตั้งธงจะร่วมศึกษารวบรวมข้อมูลในประเด็น Climate Change นี้ และเพราะเราไม่ใช่องค์กรวิชาการ เราจึงต้องเริ่มต้นจากการเชื้อเชิญบรรดาท่านผู้รู้มาร่วมแลกเปลี่ยนความรู้ประสบการณ์ความเห็น เพื่อสร้างองค์ความรู้ความเข้าใจในเรื่องของ Climate Change เพื่อการทำกิจกรรมที่จะนำไปสู่การเสนอแนะนโยบายและแนวทางปฏิบัติที่จะรับมือ แก้ไข หรือป้องกันปัญหาและผลกระทบจาก Climate Change และสร้างสรรค์ดำรงสภาพแวดล้อมที่ดีในประเทศไทยของเราต่อไป

      หัวข้อแรกที่สถาบันฯ เรียนเชิญท่านผู้รู้ผู้สนใจมาสนทนากันคือ “การใช้พลังงานในประเทศไทย” เมื่อวันที่ 30 มกราคม 2558 เราได้จัดเวทีสนทนาในระหว่างเวลา 13.30 ถึง 16.30 น. ที่ห้องแวนด้า โรงแรม ทีเค พาเลซ ถนนแจ้งวัฒนะ กทม.

      คณะทำงานจากมูลนิธิพลังงานเพื่อสิ่งแวดล้อม นำโดย คุณเนตรนฤมล ศิริมณฑล ได้มาเล่าให้ฟังถึงการใช้พลังงานในประเทศไทยว่าตั้งแต่ปี 2515 มาจนถึงปัจจุบัน มีความต้องการพลังงานเพิ่มโดยเฉลี่ยปีละ 6.6 % แบ่งสัดส่วนตามประเภทแล้วเป็นความต้องการน้ำมันมากที่สุด 53% รองลงไปคือไฟฟ้า 22% และแก๊สธรรมชาติ 13% พลังงานเหล่านี้มีในประเทศไม่เพียงพอจึงต้องนำเข้ามาสมทบ รัฐมีแผนแม่บทที่จะอนุรักษ์พลังงานในระยะเวลา 20 ปีข้างหน้า แต่มีปัญหาและอุปสรรคในการดำเนินการ

      การใช้พลังงานมีส่วนสัมพันธ์โดยตรงกับการปล่อยก๊าซเรือนกระจก Greenhouse Gas ที่ทำให้อุณหภูมิในชั้นบรรยากาศโลกสูงขึ้นและทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ที่จริงก๊าซตัวนี้ประกอบด้วยก๊าซหลายชนิดที่มีชื่อในภาษาอังกฤษและชื่อทางเคมี แต่เพื่อให้เป็นที่เข้าใจง่ายสำหรับคนธรรมดาที่ไม่ใช่นักวิทยาศาสตร์ จึงเรียกรวมๆ ว่า Greenhouse Gas ใช้ตัวย่อว่า GHG แปลเป็นไทยตรงตัวว่าก๊าซเรือนกระจก คำว่า Greenhouse Gas มีที่มาจากคนประเทศในเขตหนาวสร้างเรือนกระจกเอาไว้เพื่อปลูกพืชในเวลาอากาศหนาว เรือนกระจกจะเก็บความร้อนทำให้อุณหภูมิอบอุ่นพอที่พืชจะมีชีวิตและเจริญเติบโตได้ นักวิทยาศาสตร์พบว่ากลุ่มก๊าซเหล่านี้เมื่อถูกปล่อยออกไปจากแหล่งผลิต จะหุ้มห่อโลกเอาไว้ ทำให้ความร้อนในโลกไม่สามารถจะผ่านออกไปได้ เหมือนความร้อนในเรือนกระจก เมื่อสะสมไว้มากขึ้น ภูมิอากาศของโลกก็จะค่อยๆ มีอุณหภูมิสูงขึ้น

      ยิ่งประชากรเพิ่มมากขึ้น ความเจริญทางเศรษฐกิจมีมาก มีการเดินทางด้วยยานพาหนะหลากหลาย ผู้คนต้องการใช้ไฟฟ้าและเชื้อเพลิงฟอสซิลในบ้านเรือนและภาคอุตสาหกรรม หากไม่ตระหนักในปัญหาและผลกระทบจากก๊าซเรือนกระจก สิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัวเราในอนาคตจะเป็นอย่างไร?

      ในการสนทนาในวันนั้น ผู้เข้าร่วมได้ให้ความเห็น แบ่งปันประสบการณ์ ตั้งคำถามชวนให้คิด และให้ข้อเสนอแนะที่มีประโยชน์ในการดำเนินงานในอนาคตของสถาบันนโยบายศึกษา อาทิเช่น

คำว่า “สิ่งแวดล้อม” ครอบคลุมหลายเรื่องที่อยู่รอบตัวเรา การจะอาสาเข้ามาในทำงานจึงกว้างขวางมาก จากประสบการณ์ของ PDA เคยทำทั้งในแบบสร้างความตระหนักในหลายๆ ด้านและแบบเลือกเพียง 2 เรื่องลงผลักดันในบางพื้นที่ ซึ่งควรจะเป็นเรื่องที่ไม่เน้นวิชาการ แต่เป็นรูปธรรมและเข้าใจง่าย ให้คนในพื้นที่ร่วมกันดำเนินการกันเอง สำหรับความร่วมมือจากหน่วยราชการในพื้นที่ เป็นสิ่งจำเป็น แต่บ่อยครั้งเมื่อทำไปนานๆ มีปัญหาอุปสรรค หน่วยงานก็ถอยออกไป
คำว่า “สิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน” เป็นการแปลที่ถูกต้องหรือไม่ เพราะไม่มีสิ่งใดที่ยั่งยืนในโลกนี้ มีเพียงคงอยู่ได้ในระยะเวลาหนึ่งเท่านั้น แต่ในอีกความหมาย คำว่า “ยั่งยืน” อาจหมายถึง “พอเพียง” มีน้อยใช้น้อย หรือหาสิ่งอื่นมาทดแทนได้ เช่นเรื่องพลังงาน หากจะเชื่อว่าวันหนึ่งพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิลจะหมดไป ก็ควรจะใช้อย่างประหยัดและเตรียมหาพลังงานอื่นมาทดแทนเพื่อให้เกิดความเสี่ยงในการไม่มีพลังงานใช้น้อยที่สุด ปัจจุบัน พลังงานทดแทนมีมากมายและเป็นพลังงานที่สามารถจะหมุนเวียนนำกลับมาใช้ใหม่ได้ เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ ลม น้ำ พืช ขยะ เป็นต้น แต่ละพลังงานมีข้อดีด้อยต่างกัน เทคโนโลยีสำหรับแต่ละพลังงานแม้จะแตกต่างกันแต่มีความก้าวหน้าไปพอสมควร ทำให้ราคาต้นทุนที่นำมาเพื่อผลิตกระแสฟ้าค่อยๆ ลดลง แต่ปัญหาที่เป็นอุปสรรคกลับกลายเป็นเรื่องของข้อกฎหมายและปัญหาจากบุคคล
ในระดับนโยบาย มีบางเรื่องอาจจะขัดแย้งกันเอง เช่น การสนับสนุนส่งเสริมให้ผู้ลงทุนจากต่างประเทศเข้ามาตั้งโรงงานอุตสาหกรรมหนักในประเทศไทย ทำให้รัฐไทยต้องรับผิดชอบหาพลังงานมาใช้ในการผลิต นอกจากนั้นยังสร้างปัญหามลพิษทำให้สภาวะแวดล้อมเสื่อมโทรม ในขณะที่ประเทศเรามีพื้นที่เกษตรกรรมมากมาย มีแผนอนุรักษ์พลังงาน และที่สำคัญกลุ่มผู้ได้รับผลกระทบโดยตรงจากมลภาวะเป็นพิษคือผู้ที่อยู่ในภาคเกษตรกรรมและในชนบท และสร้างการเผชิญหน้าระหว่างรัฐและภาคประชาชน การทำงานของสถาบันนโยบายศึกษา จะเน้นที่ชุมชนหรือนโยบายระดับชาติ
ญี่ปุ่นมีตัวอย่างในการทำหลักสูตรสร้างความเป็นพลเมืองในระดับโรงเรียนตั้งแต่อนุบาลถึงมัธยม ในเรื่องของสิ่งแวดล้อม ถ้าจะให้เห็นเป็นรูปธรรม สามารถจะกำหนด “จริยธรรมด้านสิ่งแวดล้อม” ทำให้มีการทำจริงในชุมชนและโรงเรียนต้นแบบ ปลูกฝังให้เข้าไปอยู่ในใจให้เห็นว่าการทำอย่างนี้คือจริยธรรมในเรื่องสิ่งแวดล้อม

ยังมีเรื่องปลีกย่อยรายละเอียดอื่นๆ อีกมากที่มีการยกขึ้นมาสนทนากันวันนั้นและก็ยังมี เรื่องต่างๆ ที่เป็นปัญหาและผลกระทบในเรื่องสิ่งแวดล้อมอีกมากมายที่ยังไม่ได้พูดกัน การสนทนาเรื่องสิ่งแวดล้อมจึงจะต้องมีขึ้นอีกหลายๆ ครั้ง จนกว่าเราทุกคนที่มองปัญหาเดียวกันจากหลากหลายแง่มุมจะมีจุดยืนร่วมกันในสิ่งที่เป็นทางออก ข้อเสนอแนะ แนวทางแก้ไขที่เป็นไปได้

From : http://www.fpps.or.th