สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

วีรชนคนอาเซียน : ซูการ์โนแห่งอินโดนีเซีย

สมชาติ เจศรีชัย

      ความเป็นผู้นำ นักต่อสู้ของประเทศต่างๆ ในโลกนี้มักเกิดจากความเอารัดเอาเปรียบของผู้รุกราน หรือผู้มีอำนาจอิทธิพล กดขี่ข่มเหงที่ช่วงชิง กอบโกยผลประโยชน์จากคนส่วนใหญ่ของประเทศไปเป็นของตนเองอย่างไร้ความยุติธรรม การรวมพลังจากประชาชนที่ได้รับผลกระทบโดยตรงด้านหนึ่งก็คือการทำเพื่อประโยชน์สาธารณะ อีกด้านหนึ่งก็เพื่อประโยชน์จากความขาดแคลน ยากไร้ ระทมทุกข์ของตนเองในแง่ของปัจเจกบุคคลนั่นเอง การเข้ามาครอบครองดินแดนในแถบอินโดนีเซียของต่างชาติทั้งฮอลแลนด์ และญี่ปุ่น ช่วยทำให้ชาวอินโดนีเซียมีการผนึกกำลังกับผู้นำ ลุกขึ้นต่อสู้อย่างอาจหาญและชาญฉลาดยิ่ง

ข้อมูลทั่วไป
      อินโดนีเซียมีพื้นที่ทั้งหมด 5,070,606 ตารางกิโลเมตร ประกอบด้วยพื้นที่ทางบก 1,904,443 ตารางกิโลเมตร และพื้นที่ทางทะเล 3,166,163 ตารางกิโลเมตร ประกอบด้วยหมู่เกาะน้อยใหญ่จำนวนมากที่สุดในโลก กว่า 17,508 เกาะ รวมอยู่ในพื้นที่ 4 ส่วน คือ หมู่เกาะซุนดาใหญ่ หมู่เกาะซุนดาน้อย หมู่เกาะมาลุกุ หรือหมู่เกาะเครื่องเทศ และอีเรียนจายา มีประชากรประมาณ 248 ล้านคน เมืองหลวง คือ กรุงจาการ์ตา ภาษาอินโดนีเซีย (Bahasa Indonesia) เป็นภาษาราชการ ประชากรอินโดนีเซียส่วนใหญ่ ร้อยละ 85.2 นับถือศาสนาอิสลาม

ก่อนได้รับเอกราช
      ในปี พ.ศ. 2164 ฮอลแลนด์ได้เข้ามายึดครองอินโดนีเซีย โดยฮอลแลนด์ได้ตั้งบริษัท United Dutch East India Company เมื่อปี พ.ศ. 2145 เพื่อทำการค้าอยู่ที่หมู่เกาะอินเดียตะวันออก ซึ่งนอกจากทำการค้าแล้ว ยังทำหน้าที่แสวงหาอาณานิคมให้แก่ฮอลแลนด์ด้วย ในที่สุดได้ทำการยึดครองอินโดนีเซีย เมื่อปี พ.ศ. 2164 และได้ขยายการปกครองออกไปทั่วประเทศ ทำให้อินโดนีเซียตกอยู่ในฐานะอาณานิคมของฮอลแลนด์ ในปี พ.ศ. 2283 ชาวจีนที่อาศัยอยู่ในจาการ์ตาได้ทำการต่อต้านชาวดัทช์ เนื่องจากไม่พอใจที่ถูกเอารัดเอาเปรียบทั้งในด้านเศรษฐกิจ และในด้านอื่นๆ ชาวอินโดนีเซียได้เข้าร่วมในการต่อต้านครั้งนี้ด้วย แต่ไม่สามารถเอาชนะได้ เป็นผลให้ชาวจีนถูกชาวดัทช์สังหารมากกว่า 10,000 คน นับตั้งแต่อินโดนีเซียตกอยู่ภายใต้การปกครองของฮอลแลนด์ ชาวอินโดนีเซียได้ลุกขึ้นต่อต้านการปกครองของฮอลแลนด์หลายครั้ง แต่ไม่สามารถเอาชนะได้ อินโดนีเซียต้องตกอยู่ภายใต้การปกครองของฮอลแลนด์ประมาณ 301 ปี ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2485 ซึ่งเป็นช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ญี่ปุ่นบุกอินโดนีเซีย และทำการขับไล่ฮอลแลนด์เจ้าอาณานิคมของอินโดนีเซียออกไปได้สำเร็จ

การกอบกู้เอกราช
      เมื่อญี่ปุ่นแพ้สงครามและประกาศยอมจำนนต่อฝ่ายสัมพันธมิตร อินโดนีเซียได้ถือโอกาสประกาศเอกราชใน พ.ศ. 2488 แต่ฮอลแลนด์เจ้าของอาณานิคมเดิมไม่ยอมรับการประกาศเอกราชของอินโดนีเซีย จึงได้ยกกองทัพเข้าปราบปราม ผลจากการสู้รบปรากฏว่าฮอลแลนด์ไม่สามารถปราบปรามกองทัพอินโดนีเซียได้ จากนั้นอังกฤษซึ่งเป็นพันธมิตรกับฮอลแลนด์จึงเข้ามาช่วยไกล่เกลี่ยเพื่อให้ยุติความขัดแย้งกัน โดยให้ทั้งสองฝ่ายลงนามในข้อตกลงลิงกัดยาติ (Linggadjati Agreement) เมื่อ พ.ศ. 2489 โดยฮอลแลนด์ยอมรับอำนาจรัฐของรัฐบาลอินโดนีเซียในเกาะชวาและสุมาตรา ต่อมาภายหลังฮอลแลนด์ได้ละเมิดข้อตกลงโดยได้นำทหารเข้าโจมตีอินโดนีเซียทำให้ประเทศอื่นๆ เช่น ออสเตรเลีย และอินเดียยื่นเรื่องให้คณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติเข้าจัดการ สหประชาชาติได้เข้าระงับข้อพิพาทโดยตั้งคณะกรรมการประกอบด้วย ออสเตรเลีย เบลเยี่ยม และสหรัฐอเมริกา เพื่อทำหน้าที่ไกล่เกลี่ยประนีประนอมและได้เรียกร้องให้หยุดยิง แต่ฮอลแลนด์ได้เข้าจับกุมผู้นำคนสำคัญของอินโดนีเซีย คือ ซูการ์โนและฮัตตาไปกักขัง ต่อมาทหารอินโดนีเซียสามารถช่วยเหลือนำตัวผู้นำทั้งสองออกมาได้ ในระยะนี้ทุกประเทศทั่วโลกต่างตำหนิการกระทำของฮอลแลนด์อย่างยิ่งและคณะมนตรีความมั่นคงได้กดดันให้ฮอลแลนด์มอบเอกราชแก่อินโดนีเซีย

      วันที่ 27 ธันวาคม พ.ศ. 2492 อินโดนีเซียได้รับเอกราชแต่ความยุ่งยากยังคงมีอยู่เนื่องจากฮอลแลนด์ไม่ยินยอมให้รวมดินแดนอิเรียนตะวันตกเข้ากับอินโดนีเซีย ทั้งสองฝ่ายจึงต่างเตรียมการจะสู้รบกันอีก ผลที่สุดฮอลแลนด์ก็ยอมโอนอำนาจให้สหประชาชาติควบคุมดูแลอิเรียนตะวันตกและให้ชาวอิเรียนตะวันตกแสดงประชามติว่าจะรวมกับอินโดนีเซียหรือไม่ ผลการออกเสียงประชามติปรากฏว่าชาวอิเรียนตะวันตกส่วนใหญ่ต้องการรวมกับอินโดนีเซีย สหประชาชาติจึงโอนอิเรียนตะวันตกให้อยู่ในความปกครองของอินโดนีเซียเมื่อเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2506 อินโดนีเซียได้ประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับแรก เมื่อปี พ.ศ. 2488 พร้อมกับประกาศหลักการแห่งรัฐห้าประการ (ปัญจสีลา) คือ (1) เชื่อมั่นในพระเจ้าสูงสุดเพียงองค์เดียว (2) มวลมนุษย์แห่งอารยะ (3) ชาตินิยม (4) ประชาธิปไตย และ (5) ความยุติธรรมของสังคม ดร. ซูการ์โน ได้รับการเลือกตั้งให้เป็นประธานาธิบดีคนแรกของประเทศอินโดนีเซีย และ ดร.โมฮัมหมัด ฮัตตา เป็นรองประธานาธิบดีโดยดำรงตำแหน่ง ในระหว่างปี พ.ศ. 2488 – 2510 ซูการ์โนเกิดวันที่ 6 มิถุนายน พ.ศ. 2444 ในเกาะชวาตะวันออก ในวัยเด็กครอบครัวสนับสนุนให้เขาเป็น “คนสำคัญ มีประโยชน์ พร้อมรับแสงอรุณ และมีอุดมการณ์” อิทธิพลทางความคิดนี้มาจาก “วาหยัง” หรือหนังตะลุงอินโดนีเซีย ที่เล่าความยิ่งใหญ่ของอาณาจักรชวาโบราณ เขาถูกส่งไปเรียนชั้นมัธยมในโรงเรียนของชาวฮอลันดา (เนเธอร์แลนด์) ที่เมืองสุราบายา โดยมีผู้ดูแลคือ อุมาร์ ซาอิด โจโครอามิโนโต (Umar Said Cokroaminoto) แกนนำและนักกล่าวสุนทรพจน์คนสำคัญของสหพันธ์การค้าอิสลาม (Sarekat Dagang Islam) สหพันธ์นี้เกิดจากการรวมตัวกันของนักหัตถกรรมผ้าบาติก เพื่อต่อรองผลประโยชน์กับเจ้าอาณานิคมฮอลันดา ต่อมาสหพันธ์ซึ่งมีแนวคิดชาตินิยมนี้ได้มีบทบาทเคลื่อนไหวทางการเมือง ซูการ์โนจึงมีโอกาสซึมซับประสบการณ์หลายแบบ เช่น อ่านหนังสือได้หลายภาษา ติดต่อกับผู้นำฝ่ายอิสลามและสังคมนิยม จนรู้จัก “การเมือง” ตั้งแต่เด็ก จากนั้นเขาย้ายไปเรียนต่อด้านวิศวกรรมศาสตร์และสถาปัตยกรรมศาสตร์ในสถาบันเทคนิคเมืองบันดุง ทว่าเมื่อโจโครอามิตาโนโตถูกจับ และที่บ้านมีปัญหาการเงิน ซูการ์โนก็กลับบ้านและกลายเป็นหนึ่งในผู้ก่อตั้ง “พรรคชาตินิยมอินโดนีเซีย” ที่มีสมาชิกถึง 10,000 คนในปี พ.ศ. 2469

บทสรุป
      ในประสบการณ์การต่อสู้เพื่อเอกราชของซูการ์โนคือการแสวงหามิตรจากทั่วทุกมุมโลกแล้วจึงนำเอาพลังของประเทศพันธมิตรมาทำการกดดันให้ฮอลแลนด์ต้องยอมให้เอกราชแก่อินโดนีเซีย แล้วจัดตั้งพรรคการเมืองขึ้นมาเป็นองค์กรรองรับการบริหารจัดการประเทศ โดยนัยนี้จึงอาจกล่าวได้ว่า ซูการ์โนเป็นผู้นำและนักการเมืองที่เติบโตและต่อสู้ด้วยวิถีทาง ประชาธิปไตย แม้ว่าในช่วงระยะเวลาหนึ่งได้เกิดความวุ่นวายทางการเมืองขึ้น จนเป็นเหตุให้ซูการ์โนต้องเสนอ “ระบอบประชาธิปไตยแบบชี้นำ” (Guided Democracy) ยุบสภาผู้แทนราษฎร หันมาใช้รัฐสภาที่มีตัวแทนจากหลายสาขาอาชีพ ตั้งรัฐมนตรีในฐานะตัวแทนพรรคการเมือง ยุบพรรคการเมืองหลายพรรค และเพิ่มอำนาจให้ตนเอง ผลที่ตามมาคือบทบาทของกองทัพมีมากขึ้นก็ตาม ซูการ์โนเคยกล่าวไว้ถึงหลักการปกครองประเทศว่า “ในประเทศอินโดนีเซียเสรีการต่อสู้จะยังดําเนินต่อไป เพียงแต่จะแปลกไปในฐานะที่เราเป็นประชาชนที่ร่วมกันต่อสู้เพื่อให้บรรลุหลักการที่อยู่ใน ‘ปัญจสีลา”

From : http://www.fpps.or.th