สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

“รู้ไทย – รู้อาเซียน”

ปุจฉา

ในการรวมตัวกันเป็นสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรืออาเซียน และอีกไม่นานก็จะเข้าสู่ “ความเป็นประชาคมอาเซียน” แล้ว มีกฎ กติกา หรือหลักเกณฑ์อะไรบ้างที่อาเซียนใช้ในการอยู่รวมกัน ?

วิสัชนา

ย้อนกลับไปสองฉบับที่แล้ว ผู้เขียนได้นำเอากฎบัตรอาเซียนมาเล่าให้ฟังเพื่อที่ผู้อ่านที่สนใจเกี่ยวกับกฎเกณฑ์การอยู่ร่วมกันของประเทศต่างๆ ในภูมิภาคนี้ ที่เรียกว่า “กฎบัตรอาเซียน” สำหรับการบริหารจัดการองค์กรรัฐสมาชิกที่มีประชากรรวมกันกว่า 600 ล้านคน ซึ่งในฉบับนี้จะกล่าวถึงสาระสำคัญต่อจากสองฉบับก่อนจนจบ โดยประกอบด้วย 6 เรื่องสำคัญ คือ

เรื่องการปรึกษาหารือและฉันทามติ รวมทั้งการอนุวัติและขั้นตอนดำเนินการ เป็นส่วนของการตัดสินใจร่วมกันของรัฐสมาชิก โดยหลักการพื้นฐาน ให้การตัดสินใจของอาเซียนอยู่บนพื้นฐานของการปรึกษาหารือและฉันทามติ หากไม่สามารถหาฉันทามติได้ ที่ประชุมสุดยอดอาเซียนอาจตัดสินว่า การตัดสินใจเฉพาะเรื่องหนึ่งเรื่องใด จะสามารถทำได้อย่างไร ส่วนการอนุวัติและขั้นตอนการดำเนินงานนั้น ให้คณะมนตรีประชาคมอาเซียนแต่ละคณะบัญญัติกฎว่าด้วยขั้นตอนการดำเนินงานของตนเอง
เรื่องการระงับข้อพิพาท หลักทั่วไปในการระงับข้อพิพาท กฎบัตรกำหนดให้รัฐสมาชิกต้องพยายามที่จะระงับข้อพิพาททั้งปวงอย่างสันติให้ทันท่วงที โดยผ่านการสนทนา การปรึกษาหารือ และการเจรจา กับทั้งให้อาเซียนจัดตั้งและธำรงไว้ซึ่งกลไกการระงับข้อพิพาทในทุกสาขาความร่วมมือของอาเซียน รัฐสมาชิกที่เป็นคู่กรณีในข้อพิพาทอาจจะตกลงกันเมื่อใดก็ได้ที่จะใช้คนกลางที่มีตำแหน่งหน้าที่น่าเชื่อถือ การประนีประนอม หรือการไกล่เกลี่ย เพื่อระงับข้อพิพาทภายในระยะเวลาที่ตกลงกัน ซึ่งข้อพิพาทส่วนใหญ่ในอาเซียนจะเป็นปัญหาเขตแดนที่ไม่ชัดเจน หรือปัญหาการทับซ้อนในแดนกรรมสิทธิ์ของไหล่ทวีป เพราะเมื่อรัฐสมาชิกไปตีความเรื่องไหล่ทวีปคลาดเคลื่อน ต่างฝ่ายต่างถือเอาเขตแดนที่ตัวเองเข้าใจไปเองว่าผืนดิน เกาะ หรือเกาะแก่งกลางลำน้ำเป็นกรรมสิทธิ์ของตน จะด้วยเหตุของความอุดมสมบูรณ์ในแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ (น้ำมัน ก๊าซ สัตว์น้ำ) หรือไม่ก็ตาม ล้วนทำให้เกิดความขัดแย้งได้ อาทิ หมู่เกาะสแปรทลีย์ (Spratly Islands) และหมู่เกาะพาราเซล (Paracel Islands) ที่อยู่ในทะเลจีนใต้ ซึ่งมีทั้งจีน ฟิลิปปินส์ มาเลเซีย และเวียดนามต่างก็อ้างสิทธิ์เหนือหมู่เกาะดังกล่าว
เรื่องระบบการงบประมาณและการเงิน อาเซียนจะต้องกำหนดกฎและขั้นตอนการดำเนินงานทางการเงินให้เป็นไปตามมาตรฐานสากล มีการปฏิบัติตามนโยบายและแนวปฏิบัติในการบริหารจัดการทางการเงินที่ดีและระเบียบวินัยด้านงบประมาณ รวมทั้งบัญชีการเงินจะต้องได้รับการตรวจสอบภายในและภายนอก งบประมาณจะเป็นงบประมาณสำหรับการดำเนินงานและการเงินของสำนักเลขาธิการอาเซียน ถามว่าโดยงบประมาณที่เอามาให้สำนักงานเลขาธิการใช้มาจากไหน? คำตอบก็คือมาจากรัฐสมาชิกในรูปของเงินบริจาคประจำปีรัฐละเท่าๆ กัน และจะต้องส่งให้ทันกำหนด
การบริหารสมาคมประชาชาติอยู่ในความรับผิดชอบของประธานอาเซียนซึ่งจะถูกกำหนดให้มีการหมุนเวียนทุกปี บนพื้นฐานของลำดับอักษรของชื่อภาษาอังกฤษของรัฐสมาชิก ในหนึ่งปีปฏิทิน อาเซียนจะมีตำแหน่งประธานหนึ่งเดียว โดยรัฐสมาชิกที่รับตำแหน่งประธานนั้นจะทำหน้าที่เป็นประธานของ (ก) การประชุมสุดยอดอาเซียน และการประชุมสุดยอดที่เกี่ยวข้อง (ข) คณะมนตรีประสานงานอาเซียน (ค) คณะมนตรีประชาคมอาเซียนทั้งสามคณะ (ง) องค์กรระดับรัฐมนตรีอาเซียนเฉพาะสาขาและเจ้าหน้าที่ระดับสูงที่เกี่ยวข้อง ตามที่เหมาะสม และ (จ) คณะกรรมการผู้แทนถาวร แม้ว่าในบางปีเกือบจะเกิดวิกฤตการณ์ของการทำหน้าที่ประธานอาเซียน เนื่องจากเกิดปัญหาการเมืองภายในประเทศของรัฐสมาชิกนั้น แต่แล้วปัญหาก็ผ่านพ้นไปด้วยดี
เรื่องอัตลักษณ์และสัญลักษณ์ อาเซียนจะต้องส่งเสริมอัตลักษณ์ร่วมกันของตนและความรู้สึกเป็นเจ้าของในหมู่ประชาชนของตน เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย และคุณค่าร่วมกันของอาเซียน โดยมีคำขวัญของอาเซียนว่า “วิสัยทัศน์เดียว อัตลักษณ์เดียว ประชาคมเดียว” มีธงตราสัญลักษณ์อาเซียน สำหรับวันอาเซียน กำหนดให้วันที่ 8 สิงหาคม เป็นวันอาเซียน และมีเพลง The ASEAN Way เป็นเพลงประจำอาเซียน
เรื่องสุดท้ายคือความสัมพันธ์ภายนอก หากเป็นองค์กรที่มีฐานะนิติบุคคล ก็จะต้องบอกด้วยว่า ใครจะกระทำแทนนิติบุคคลนั้น กล่าวสำหรับอาเซียน อาเซียนสามารถทำความตกลงกับประเทศ หรือองค์การและสถาบันระดับอนุภูมิภาค ภูมิภาคและระหว่างประเทศ กระบวนการทำความตกลงดังกล่าวให้กำหนดโดยคณะมนตรีประสานงานอาเซียนระหว่างประเทศ

ทั้งหมดคือกฎกติกาการอยู่ร่วมกันภายใต้กฎบัตรอาเซียน นอกจากนี้ยังอาจมีปฏิญญา แถลงการณ์ หรือความตกลงต่างๆ ที่มีผลให้รัฐสมาชิกอาเซียนต้องถือปฏิบัติอีกด้วย

สมชาติ เจศรีชัย
ผู้ทรงคุณวุฒิ สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง

From : http://www.fpps.or.th