สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

คืนการศึกษาให้กับชีวิตในชุมชน

ข่าวดังของกระทรวงศึกษาธิการ เมื่อรัฐมนตรีว่าการได้ประกาศยุบโรงเรียนขนาดเล็ก เหตุเพราะกระทรวงไม่มีงบประมาณเพียงพอ โรงเรียนที่ว่าขนาดเล็กนี้ มีจำนวนนักเรียนน้อยกว่า 60 คน และมีคุณภาพการศึกษาต่ำ

และเมื่อยุบแล้ว ก็จะย้ายนักเรียนไปรวมกับโรงเรียนอื่นที่ใหญ่กว่า คุณภาพดีกว่า มีความพร้อมกว่าที่อยู่ต่างชุมชนห่างไกลออกไป

รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน มาตรา 49 ระบุชัดเจนเรื่องสิทธิในการศึกษาที่รัฐต้องจัดให้ทั่วถึงและมีคุณภาพ โดยไม่เก็บค่าใช้จ่าย ... รวมถึงผู้ที่อยู่ในสภาวะยากลำบาก

การมีอยู่ หรือ ยุบ โรงเรียนขนาดเล็ก จึงอยู่ที่วิธีคิดและการจัดการของกระทรวง โดยคำนึงถึงผู้มีส่วนร่วม มีส่วนได้ส่วนเสียกับโรงเรียนขนาดเล็กทั้งหลายที่กระจายอยู่ใน “พื้นที่” ชายขอบทั่วประเทศ ซึ่งต้องการการ “คงอยู่” ของโรงเรียนอันเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นชุมชนที่เป็นศูนย์รวมการบ่มเพาะเยาวชนทางการศึกษา หากไม่รวมวัดที่เป็นศูนย์รวมบ่มเพาะจิตใจทางด้านศาสนา ดังคำกล่าวที่ว่า บ้าน วัด โรงเรียน คือความสัมพันธ์ของคนในชุมชน

โรงเรียนในชุมชนจึงมีอยู่เพื่อสืบทอดความคิด อัตลักษณ์ และคุณค่าของคนในชุมชน ผ่านกระบวนการบ่มเพาะ หล่อหลอม ที่มีโรงเรียนเป็นกลไกสำคัญที่จะทำให้เยาวชน เด็กๆ มีความรักและผูกพันกับโรงเรียนและชุมชนถิ่นเกิดของตน เพื่อที่วันหนึ่งเมื่อเขาเติบโต เขาก็จะเป็นคนที่ปกปักรักษาชุมชนของเขาไว้ได้

การจัดการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการในแบบฉบับที่รวมศูนย์ จึงไม่เข้าใจเรื่องความต้องการของท้องถิ่น ไม่เคารพในหลักการกระจายอำนาจในเรื่องการศึกษาให้ตอบสนองต่อความต้องการของชุมชน นี่ยิ่งเป็นการตอกย้ำให้เห็นว่าสิทธิของชุมชนไม่ได้มีอยู่จริง จึงไม่มีการปรึกษาหารือ การคิด และตัดสินใจในนโยบายใดๆ ที่เกี่ยวกับชุมชนและท้องถิ่น ไม่ว่าจะเป็นโรงเรียนขนาดเล็ก-ใหญ่ คนจำนวนน้อยหรือมาก ซึ่งไม่สำคัญเท่ากับศักดิ์ศรีและคุณค่าของความเป็น มนุษย์ หรือ คน ที่ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน ก็ล้วนเสมอหน้ากัน โดยเฉพาะเรื่องการศึกษาในชุมชนท้องถิ่น ที่คำตอบควรอยู่ที่ท้องถิ่นได้มีส่วนในการตัดสินใจต่อโรงเรียนของลูกหลานพวกเขา

การจัดการศึกษาในระดับชุมชน ที่มี “พื้นที่ชีวิต” เฉพาะแบบ-เฉพาะถิ่น จึงควรเปิดโอกาสให้คนในชุมชนเข้ามาช่วยคิด ช่วยจัดการ ช่วยบำรุงรักษา และช่วยสอนได้ด้วยยิ่งดี ไม่จำเป็นต้องตามตัวแบบของกระทรวงที่มุ่งการศึกษาแบบเหมาโหล เป็นโรงเรียนขนาดใหญ่ มีการเรียนการสอนเหมือนกันทุกอย่าง โดยไม่จัดความเหมาะสมที่ต้องปรับตามท้องถิ่น ทำให้โรงเรียนน่าเบื่อ ไม่มีชีวิตชีวา และเป็นผลร้ายต่อตัวผู้เรียนที่นับวันการศึกษายิ่งตกต่ำ เด็กก็ต้องออกจากการศึกษามากขึ้น เพราะการศึกษามีแต่วิชาการที่ไม่ตอบโจทย์ชีวิตและการดำรงชีวิตของคนในแต่ละที่

การจัดการศึกษาผ่านโรงเรียนในชุมชน จึงควรมุ่งไปที่การสร้างให้ชุมชนเข้มแข็ง เอาชีวิตของคนในพื้นที่ชุมชนเป็นตัวตั้ง ให้ชุมชนตัดสินใจ เป็นการคืนการศึกษาให้กับชีวิต ให้มีการผนึกกำลังชุมชนขับเคลื่อนการศึกษา เพื่อค้นหาความยั่งยืนด้วยตนเอง

กระทรวงศึกษาเพียงทำหน้าที่สนับสนุนให้โรงเรียนในชุมชนเข้มแข็ง ด้วยความโปร่งใสด้านการจัดการและงบประมาณสนับสนุน ส่วนเรื่องคิดยุบโรงเรียน หรือย้ายนักเรียน เป็นเรื่องล้าหลังเกินกว่าที่กระทรวงศึกษาจะทำอีกต่อไปแล้ว

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร

ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา

From : http://www.fpps.or.th