สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

“รู้ไทย – รู้อาเซียน”

ปุจฉา

การเป็น “ประชาคมอาเซียน” หรือ ASEAN Community มีสาระสำคัญหรือหลักการดำเนินการอย่างไรบ้าง และมีข้อตกลงระหว่างประเทศหรือข้อผูกพันใดที่ต้องปฏิบัติตามบ้าง?

วิสัชนา

เมื่อประเทศสมาชิกในสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้รวมตัวทำกิจกรรมกันไประยะหนึ่ง โดยงานส่วนใหญ่จะเป็นงานที่ดำเนินการโดยสำนักงานเลขาธิการอาเซียน ซึ่งมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่กรุงจาการ์ตา สาธารณรัฐอินโดนีเซีย กลไกสำคัญในการขับเคลื่อนอาเซียน ได้แก่ การประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียน หรือ ASEAN Summit เพื่อพิจารณาประเด็นต่างๆ ที่จะเป็นข้อมติในการดำเนินการต่อไป

ตลอดระยะเวลาที่ผ่านา ประเทศสมาชิกมีการร่วมมือพัฒนาเพื่อสร้างสันติภาพความมั่นคง บนพื้นฐานของความยินยอมและความสมัครใจของสมาชิกเป็นหลัก การดำเนินการอยู่บนพื้นฐานของการปรึกษาหารือหรือการอาศัยฉันทามติ โดยเลี่ยงการอ้างสิทธิหน้าที่และการแทรกแซงทางการเมืองระหว่างสมาชิก (non intervention) อย่างไรก็ดี เพื่อให้อาเซียนมีรูปแบบของความร่วมมือกันอย่างใกล้ชิดมากขึ้นยิ่งกว่าเดิม ในการประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียน ครั้งที่ 9 เมื่อเดือนตุลาคม 2003 (2546) ที่บาหลี สาธารณรัฐอินโดนีเซีย ผู้นำอาเซียนได้ลงนามใน “ปฏิญญาว่าด้วยความร่วมมืออาเซียน” (Declaration of ASEAN Concord II หรือ Bali Concord II) เพื่อให้จัดตั้ง “ประชาคมอาเซียน (ASEAN Community)” ภายในปี 2020 (2563) โดยจะประกอบด้วย 3 เสาหลัก (pillars) ได้แก่ ประชาคมความมั่นคงอาเซียน (ASEAN Security Community–ASC) ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic Community-AEC) และประชาคมสังคม-วัฒนธรรมอาเซียน (ASEAN Socio-Cultural Community-ASCC)

ต่อมา ในการประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียน ครั้งที่ 12 เมื่อเดือนมกราคม 2007 (2550) ที่เซบู สาธารณรัฐฟิลิปปินส์ มีการเลื่อนเป้าหมายที่อาเซียนจะยกระดับความร่วมมือการพัฒนาไปสู่ความเป็นประชาคมอาเซียนให้เร็วขึ้น จากเดิมที่ตั้งเป้าไว้ว่าจะเป็นประชาคมอาเซียนในปี 2020 โดยเลื่อนให้เร็วขึ้นเป็นปี 2015 แต่ยังคงยึดวิสัยทัศน์อาเซียนปี 2020 และปฏิญญา Bali Concord II ทุกประการ และในที่สุด ในการประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียน ครั้งที่ 21 เมื่อเดือนพฤศจิกายน 2012 (2555) กรุงพนมเปญ ราชอาณาจักรกัมพูชา ทุกประเทศต่างเห็นพ้องกันในประเด็นความก้าวหน้าในการก้าวสู่ประชาคมอาเซียน แต่ยังคงมีประเด็นที่ต้องดำเนินการอีกหลายประการ จึงตกลงที่จะกำหนดวันบรรลุเป้าหมายการเป็นประชาคมอาเซียนจากเดิมวันที่ 1 มกราคม 2015 เป็นวันที่ 31 ธันวาคม 2015 (2558)

ที่กล่าวมาทั้งหมดจะเห็นภาพการพัฒนาของอาเซียนไปสู่ความเป็นประชาคมอาเซียน โดยมีการยกระดับความร่วมมือเป็นประชาคมอาเซียนอยู่บนสิ่งที่เรียกกันว่า “สามเสาหลัก” ซึ่งแต่ละเสาหลักล้วนแล้วแต่มีความสำคัญทั้งเนื้อหาหลัก วัตถุประสงค์และวิธีดำเนินการ (อาทิ การจัดทำข้อตกลง ขั้นตอนต่างๆ) โดยมีสาระสำคัญพอสรุปได้ดังนี้

1. เสาประชาคมความมั่นคงอาเซียน (ASEAN Security Community- APSC) มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ประเทศสมาชิกอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข แก้ไขปัญหาภายในภูมิภาคโดยสันติวิธี และยึดมั่นในหลักความมั่นคงรอบด้าน โดยประชาคมความมั่นคงอาเซียนนั้นจะปฏิบัติตามกฎบัตรสหประชาชาติ (UN Charter) และกฎหมายระหว่างประเทศ โดยยึดหลักการอาเซียนเป็นสำคัญ (ASEAN’s principles) คือ หลักการไม่แทรกแซงกิจการภายในซึ่งกันและกัน ตัดสินใจร่วมกันตามหลักฉันทามติ เคารพต่ออำนาจอธิปไตยของชาติ และเป็นภูมิภาคที่มีความยืดหยุ่น หากมีภัยคุกคามหรือมีการใช้กำลัง ให้ระงับปัญหาและแก้ไขความขัดแย้งอย่างสันติ

2. เสาประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic Community-AEC) มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความมั่นคง และมั่งคั่งทางเศรษฐกิจ ให้ประเทศสมาชิกสามารถแข่งขันกับภูมิภาคอื่นๆ ได้สูงขึ้น การไหลเวียนของสินค้า บริการ การลงทุน และทุน เป็นไปอย่างเสรี รวมทั้งทำให้เกิดการพัฒนาทางเศรษฐกิจอย่างเท่าเทียม เพื่อที่จะช่วยลดความยากจนและความแตกต่างทางเศรษฐกิจและสังคม โดยมีกลไกที่สำคัญ คือ เขตการค้าเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area: AFTA) กรอบความตกลงอาเซียนด้านการบริการ (ASEAN Framework Agreement on Services: AFAS) และความตกลงว่าด้วยการลงทุนของอาเซียน (ASEAN Investment Area: AIA)

3. เสาประชาสังคมและวัฒนธรรม (ASEAN Socio-Cultural Community-ASCC) มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ประชากรอาเซียนมีสภาพความเป็นอยู่ที่ดี ได้รับการพัฒนาสังคมและยกระดับมาตรฐานความเป็นอยู่ของประชากรที่อยู่ในท้องถิ่นและกลุ่มคนที่ด้อยพัฒนา โดยทุกภาคส่วนไม่ว่าจะเป็นผู้หญิง เยาวชน และชุมชนท้องถิ่น จะเข้ามามีส่วนร่วมมากขึ้น รวมทั้งการให้การศึกษาในระดับที่สูงขึ้น การฝึกอบรม การสร้างงานและการให้ความดูแลสภาพทางสังคม และการพัฒนาทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ทั้งหมดนี้เป็นเพียงสาระสำคัญเบื้องต้น แต่ยังคงมีรายละเอียดที่ต้องนำเสนออีกมาก ในแต่ละเสาหลัก ซึ่งขอเสนอในตอนต่อไป และเพื่อให้การติดตามคอลัมน์นี้มีสีสันมากขึ้น จึงขอเชิญชวนผู้อ่านตอบคำถามประจำฉบับว่า “อาเซียนมีการรวมตัวกันครั้งแรกกี่ประเทศ และเมื่อใด” โดยส่งคำตอบมาที่สถาบันนโยบายศึกษา ทางไปรษณีย์วงเล็บมุมซอง “ร่วมตอบคำถามกับ IPPS” ได้ที่ เลขที่ 99/146 ซ.งามวงศ์วาน 44 ถ.งามวงศ์วาน แขวงลาดยาว เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 หรือ e-mail: ipps_fpps@yahoo.com ส่วนของรางวัลก็เป็นของที่ระลึกเล็กๆ น้อยๆ จากประเทศสมาชิกอาเซียนนี่แหละครับ ถึงราคาจะเพียงเล็กน้อย แต่มีคุณค่าเก็บไว้เป็นที่ระลึกครับ อย่าลืมร่วมสนุกกันนะครับ

From : http://www.fpps.or.th