สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

“รู้ไทย – รู้อาเซียน”

ปุจฉา

สมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือ อาเซียน (Association Southeast Asia Nations - ASEAN) ได้มีการรวมตัวกันของประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในรูปแบบใดมาก่อนหรือไม่ มีประวัติความเป็นมาอย่างไร?

วิสัชนา

เป็นคำถามที่ดีครับ เพราะก่อนที่จะมาเป็นสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือ อาเซียน (Association Southeast Asia Nations - ASEAN) ในปัจจุบัน ประเทศสมาชิกของอาเซียนบางประเทศได้มีการร่วมมือกันกับประเทศอื่นอีกหลายประเทศในการทำภารกิจบางประการเกิดขึ้นมาก่อนแล้ว โดยในปี พ.ศ. 2497 หลังการก่อตัวและเผยแพร่อุดมการณ์ของลัทธิคอมมิวนิสต์ในรัสเซียและจีน หรือเรียกว่า ยุคสงครามเย็น อันเป็นยุคของการต่อสู้ทางลัทธิอุดมการณ์ทางการเมืองระหว่างสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ กับเสรีนิยมประชาธิปไตย จึงได้มีการรวมตัวกันก่อตั้งองค์การระหว่างประเทศขึ้น เรียกว่า องค์การสนธิสัญญาป้องกันภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (สปอ. หรือ ซีโต้) (Southeast Asia Treaty Organization : SEATO) สมาชิกองค์การประกอบด้วย ไทย ฟิลิปปินส์ ปากีสถาน ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ สหรัฐอเมริกา อังกฤษ และฝรั่งเศส ด้วยการผลักดันของสหรัฐอเมริกาที่ต้องการสร้าง “เครื่องมือ” สกัดกั้นการขยายตัวของลัทธิคอมมิวนิสต์ ตามสนธิสัญญาที่มีการลงนามเมื่อวันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2497 (ค.ศ. 1954) ที่กรุงมนิลา ประเทศฟิลิปปินส์ จึงรู้จักกันในอีกชื่อหนึ่งว่า กติกามนิลา (Manila Pact) อย่างไรก็ดี ภายหลังจากที่สหรัฐอเมริกาถอนกำลังทหารออกจากเวียดนามใต้ และรัฐบาลที่สหรัฐอเมริกาสนับสนุนประสบความพ่ายแพ้ในสงครามอินโดจีน ทั้งในเวียดนาม ลาว และกัมพูชา และทำให้องค์กรซีโต้ (SEATO) หมดความจำเป็นในฐานะเครื่องมือในการดำเนินนโยบายต่างประเทศของสหรัฐอเมริกาในภูมิภาคนี้ องค์กรซีโต้ (SEATO) จึงถูกยุบเลิกอย่างเป็นทางการเมื่อ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2520

นอกจากนี้ ยังมีการรวมตัวกันของประเทศในกลุ่มเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คือ องค์กรที่เรียกว่า “อาสา” (ASA) หรือ สมาคมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (Association of South East Asia) เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2504 โดยประเทศไทย มาเลเซีย และฟิลิปปินส์ ได้ร่วมกันจัดตั้งขึ้น เพื่อการร่วมมือกันทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม จึงเห็นได้ว่า กว่าจะมาเป็นสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และมีประเทศต่างๆ เข้าร่วมจนถึง 10 ประเทศ ในปัจจุบันนี้ มิได้เกิดขึ้นอย่างฉับพลันหรือไร้รากฐานแต่อย่างใด ฉะนั้น การให้ความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของการรวมตัวกันในแต่ละยุคจึงเป็นบทเรียนสำคัญของกลุ่มประเทศอาเซียน ซึ่งอาจเป็นทั้งปัจจัยสำคัญในการสร้างความแข็งแกร่งในระยะยาว หรืออาจเป็นความอ่อนด้อยในด้านสัมพันธภาพระหว่างประเทศในอดีต ที่จำเป็นต้องปรับปรุงความเข้าใจอันดีระหว่างกันในระยะเริ่มต้นในระหว่างกลุ่มประเทศอาเซียน ฉะนั้น การเปลี่ยนแปลงในภูมิภาคนี้ให้เข้าสู่ความเป็นประชาคมอาเซียนจึงต้องให้ความสนใจทั้งในแง่ภูมิประวัติศาสตร์ของแต่ละประเทศอย่างเข้าใจเพื่อเป็นฐานของการอยู่ร่วมกันภายใต้ประชาคมเดียวกัน และจำเป็นต้องศึกษากฎบัตรอาเซียน รวมทั้งแผนแม่บท ให้เกิดการเตรียมความพร้อมในการเข้าสู่ประชาคมอาเซียนในปี 2558 ได้อย่างมั่นคงและเท่าเทียมกับประเทศสมาชิกอื่น

สมชาติ เจศรีชัย
ผู้ทรงคุณวุฒิ สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง

From : http://www.fpps.or.th