สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เสรีภาพในการชุมนุมในที่สาธารณะ

เสรีภาพในการชุมนุมในที่สาธารณะ ได้รับการคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญปี 2550 ภายใต้เงื่อนไขว่าจะต้องเป็นการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ แต่ก็ยังไม่มีกฎหมายหรือหลักเกณฑ์เกี่ยวกับเรื่องนี้ รวมถึงการให้ความรู้แก่ประชาชนเกี่ยวกับผลกระทบจากการใช้เสรีภาพนี้ เพื่อเป็นการแสวงหาทางออกร่วมกันในการใช้เสรีภาพในการชุมนุมสาธารณะให้กับสังคมไทย สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ จึงได้จัดการเสวนาแสดงความคิดเห็น เรื่อง “เสรีภาพในการชุมนุมในที่สาธารณะ” ขึ้น ในวันเสาร์ที่ 25 กันยายน 2553 ณ ห้องกัลปพฤกษ์ 2 ชั้น 2 โรงแรม ทีเค. พาเลซ ถนนแจ้งวัฒนะ กรุงเทพฯ มีผู้เข้าร่วมเสวนา จำนวน 10 คน ประกอบด้วย นักวิชาการ นักกฎหมาย เจ้าหน้าที่ของรัฐ นักสิทธิมนุษยชน นักธุรกิจ และผู้มีประสบการณ์เข้าร่วมการชุมนุมสาธารณะ

ผู้ดำเนินรายการ คุณธีรพันธ์ นาทีกาญจนลาภ อนุกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ด้านเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวเปิดประเด็นว่า ตามรัฐธรรมนูญ 2550 มาตรา 63 ระบุว่า “บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ” ดังนั้น การชุมนุมในที่สาธารณะจึงเป็นสิ่งที่ได้รับการคุ้มครองทางกฎหมาย แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องมีกรอบข้อจำกัดของการชุมนุมด้วย มิเช่นนั้นจะเกิดความรุนแรงดังเช่นการชุมนุมที่ผ่านมา อีกทั้งประเทศไทยก็ยังไม่มีกลไกในการเยียวยาความเสียหายที่เหมาะสม คุณธีรพันธ์ จึงตั้งคำถามกับผู้เข้าร่วมเสวนาว่า จากเหตุการณ์ที่ผ่านมา คิดว่าประเทศไทยจำเป็นต้องมีกฎหมายเกี่ยวกับการชุมนุมในที่สาธารณะหรือไม่ ซึ่งผู้เข้าเสวนาแต่ละคนได้แสดงความเห็นว่า

บรรยากาศในห้องสัมมนา

คุณโสพล จริงจิตร ผู้อำนวยการกลุ่มตรวจสอบเรื่องร้องเรียนศาล 3 สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวเพิ่มว่า ปัญหาการชุมนุมที่ผ่านมาเกิดจากทั้งฝ่ายรัฐที่ไม่มีกรอบกติกาควบคุมการชุมนุมที่ชัดเจน และฝ่ายผู้ชุมนุมก็ไปละเมิดสิทธิของผู้อื่น เช่น ขัดขวางทางจราจร จึงคิดว่ามีความจำเป็นที่จะต้องสร้างกฎเกณฑ์ กรอบกติกาในเรื่องการชุมนุมในที่สาธารณะ โดยเริ่มจากการศึกษากฎหมายของต่างประเทศ เช่น มาเลเซีย อังกฤษ อเมริกา ฝรั่งเศส เป็นต้น

พ.ต.อ.สมพล รัฐกาญจน์ อดีตอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ สนับสนุนว่า ควรมีกฎหมายเกี่ยวกับการชุมนุมในที่สาธารณะ ไว้เพื่อคุ้มครองพื้นที่สาธารณะ คือจัดในที่สาธารณะที่ไม่กระทบสิทธิของคนอื่น ต้องจัดสถานที่สำหรับการชุมนุมโดยเฉพาะ เช่น ถ้าจะมีการจัดชุมนุมควรไปใช้พื้นที่สวนลุมพินีมากกว่าจะไปใช้พื้นที่ราชประสงค์ และในการชุมนุมแต่ละครั้งควรให้มีการชี้แจงด้วยว่าจะจัดชุมนุมเรื่องอะไร จัดชุมนุมอย่างไร เป็นต้น

คุณรณชัย สุรประพิณ คณะกรรมการสถาปนาชมรมสำนึกไทย และคุณสอาด จันทร์ดี นักเขียนอิสระ มีความเห็นพ้องกันว่า กฎหมายไม่ใช่หัวใจในการแก้ปัญหา เท่าที่เขียนไว้ในรัฐธรรมนูญก็เพียงพอแล้ว แต่ปัญหาเกิดเพราะไทยไม่ใช่นิติรัฐจึงมีการใช้อำนาจและปฏิบัติสองมาตรฐานต่อผู้ชุมนุม

คุณพิพัฒน์ ปัญจนันท บริษัท พี.เพรส. จำกัด เห็นด้วยหากจะมีกฎหมาย แต่ไม่เห็นว่าการมีกฎหมายนี้จะแก้ปัญหาการเมืองได้ อีกทั้งยังคิดว่า ถ้าใครเป็นคนร่างกฎหมายก็จะร่างออกมาเพื่อให้ฝ่ายตนได้เปรียบเสมอ ดังนั้น หากมีกฎหมายก็จะบังคับใช้ได้กับประชาชนระดับเล็กๆ เท่านั้น

ศาสตราจารย์ พ.ต.อ.พงษ์สันต์ คงตรีแก้ว โรงเรียนนายร้อยตำรวจ เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ เพื่อการควบคุม คุ้มครอง จัดการ และเยียวยา ผู้ได้รับผลกระทบ และได้เสนอแนวทางในเรื่องนี้ว่า

1. ควรศึกษาข้อระเบียบจากกฎหมายของต่างประเทศ แล้วนำมาปรับใช้ให้เหมาะกับสังคมไทย

2. ต้องครอบคลุมตลอดในด้านการจัดการ เช่น ควรมีการดูแลเจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบในเรื่องการชุมนุม เช่น มีที่นอน มีห้องน้ำ มีเบี้ยเลี้ยง มีระบบการคุ้มครองเยียวยาที่ดีพอ เป็นต้น

3. ควรมีความยั่งยืน โดยให้มีองค์กรอิสระหรือเจ้าหน้าที่รัฐ รับเรื่องร้องเรียนแล้วสืบสวนสาเหตุการชุมนุมเรื่องที่เกิดขึ้นเพื่อดำเนินการต่อ

คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา กล่าวว่า เห็นด้วยที่จะมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ แต่สิ่งที่ต้องทำควบคู่ไปกับกฎหมายก็คือการสร้างวัฒนธรรมพลเมือง การสอนวิธีคิด เพื่อสร้างกระบวนการเรียนรู้ทางสังคมร่วมกัน เป็นอีกหนึ่งวิธีเพื่อลดผลกระทบจากการใช้เสรีภาพในการชุมนุมสาธารณะที่เกินขอบเขต จะได้เกิดประโยชน์ต่อสาธารณะอย่างแท้จริง

คุณพรนภา มีชนะ สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ให้ข้อมูลว่า ขณะนี้มีการดำเนินการร่างกฎหมายอยู่ แต่ก็มีความกังวลว่าอาจจะใช้เวลาในการศึกษาน้อยเกินไป ส่วนตัวมีความเห็นว่ารัฐต้องเตรียมสังคมให้พร้อม การร่างกฎหมายสมัยใหม่ต้องให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็นมากขึ้น และควรมีเอกสารเผยแพร่ให้สังคมเข้าใจเรื่องเสรีภาพในการชุมนุม

ผศ.ดร.จันทจิรา เอี่ยมมยุรา คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวว่า รัฐธรรมนูญให้การรับรองเสรีภาพในการชุมนุม และจำกัดอำนาจรัฐไม่ให้เข้าไปแทรกแซงเสรีภาพของผู้ชุมนุม ดังนั้นควรมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะที่ส่งเสริมการใช้สิทธิในเรื่องนี้อย่างถูกต้อง เพราะถ้าไม่มีกฎหมายเลยนั้นจะทำให้เกิดการแปลความที่ผิดและความเข้าใจผิดๆ ต่อสิทธิเสรีภาพข้อนี้ พร้อมให้ความเห็นเพิ่มว่า

1. ควรออกกฎหมายที่ออกแบบมาเพื่อการชุมนุมสาธารณะเป็นการเฉพาะ ไม่ใช่การประยุกต์ใช้กฎหมายเกี่ยวข้อง

2. กฎหมายที่ออกมาต้องพิจารณาถึงสิทธิเสรีภาพของทั้งกลุ่มผู้ชุมนุมและสิทธิเสรีภาพของประชาชนทั่วไปในการใช้ที่สาธารณะ และพยายามสร้างสมดุลระหว่างสิทธิเสรีภาพทั้งสองฝ่าย เช่น ให้ผู้มาชุมนุมสามารถจัดชุมนุมในที่สาธารณะได้โดยไม่ก่อให้เกิดความวุ่นวาย ไม่ขัดขวางการจราจร

3. กฎหมายควรอนุญาตให้รัฐวางมาตรการต่างๆ ที่จำเป็นได้ และต้องมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้ชุมนุมสามารถใช้เสรีภาพของตนได้ และคุ้มครองเสรีภาพของบุคคลอื่นในการใช้ที่สาธารณะด้วย

คุณชัยวัฒน์ สุรวิชัย สถาบันพัฒนาการเมือง เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ แต่ก็ต้องมีข้อมูล ข้อเท็จจริงก่อนการพิจารณาทุกๆ เรื่อง มิเช่นนั้นข้อสรุปที่ได้อาจไม่ใช่ความจริงแต่เป็นความเข้าใจผิด เพราะประเมินสถานการณ์ผิด หรือฝ่ายใดเป็นผู้สรุปการจัดการกับการชุมนุม ต้องดูว่าการชุมนุมนั้นมีเจตนารมณ์อะไร หากทำเพื่อประโยชน์ของประชาชน ต้องเคารพปัญหาของผู้ชุมนุม ในขณะเดียวกันผู้ชุมนุมต้องมีความรับผิดชอบ ให้เกียรติ และเคารพความเห็นของผู้มาชุมนุมด้วยกัน มิใช่การสั่งการมาจากเบื้องบนอย่างเดียว จึงมีความจำเป็นต้องสร้างกฎหมายให้ดี ที่คำนึงถึงสภาพแวดล้อมของการชุมนุมด้วย สำหรับตนห่วงว่าจากบทเรียนในอดีต คนไทยนำเข้าความคิดและแนวปฏิบัติจากต่างประเทศมาใช้ โดยหลายครั้งไม่สอดคล้องกับวัฒนธรรมของสังคมไทย ดังนั้นเรื่องนี้จึงจะใจร้อนไม่ได้

คุณยศวดี บุณยเกียรติ ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา กล่าวว่า ควรมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ เพื่อผู้ที่เกี่ยวข้องกับการชุมนุมจะได้รู้สิทธิ กรอบกติกา ว่าอะไรควรทำได้หรือทำไม่ได้ ภาครัฐเองก็จะได้มีแนวปฏิบัติว่าถ้าเกิดเหตุการณ์แบบนี้จะต้องทำอย่างไร เนื่องจากผู้ได้รับผลกระทบจากการชุมนุมมีจำนวนมาก นอกจากนั้นจะต้องคำนึงถึงคนอื่นๆ ซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ที่มิใช่ผู้ชุมนุม แต่ได้รับผลกระทบจากการชุมนุม ดังนั้นการร่างกฎหมายจึงต้องปกป้องคนกลุ่มนี้ด้วย

ด้าน รศ.ดร.สุธาชัย ยิ้มประเสริฐ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มีความเห็นแย้งว่า ไม่เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ เพราะกฎหมายไม่สามารถแก้ปัญหาได้จริง เราอยู่กันได้โดยไม่ต้องมีกฎหมายในการปราบการชุมนุม ความจริงแล้วปัญหาไม่ได้เกิดจากการชุมนุม แต่เกิดจากความคิดต่างทัศนะกัน กฎหมายเป็นเพียงเครื่องมือของคนบางกลุ่มที่จะมาทำร้ายประชาชนมากกว่า

การเสวนาครั้งนี้ได้ข้อเสนอที่หลากหลายจากต่างทัศนะ ถึงแม้จะมีความเห็นแย้งแต่ทั้งหมดก็เป็นข้อคิดแลกเปลี่ยนที่เป็นประโยชน์ ซึ่งสถาบันฯ จะจัดเสวนาระดมความคิดเห็น “เสรีภาพในการชุมนุมในที่สาธารณะ” ครั้งต่อๆ ไป และจะได้รวบรวมข้อเสนอแลกเปลี่ยนจากเวทีเสวนา มาเผยแพร่ให้ความรู้ต่อไป

From : http://www.fpps.or.th