สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่อง สิทธิมนุษยชน : สิทธิในที่ดินทำกินและสิทธิในที่อยู่อาศัย

ปุจฉา : สมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ ควรเขียนสิทธิในที่อยู่อาศัยและสิทธิในที่ดินทำกินไว้ในรัฐธรรมนูญฉบับที่ ๑๘ หรือไม่

วิสัชนา: ควรเป็นอย่างยิ่ง เนื่องจากในปัจจุบันมีประชาชนจำนวนมากทั้งในชนบทและในเมือง ที่อยู่อาศัยในบ้านอย่างไม่ปกติสุขเพราะต้องกังวลกับการถูกไล่รื้อที่อยู่อาศัยในชุมชนและจำนวนมากก็ยังไม่มีที่อยู่อาศัย

โดยหลักสิทธิมนุษยชนแล้วที่อยู่อาศัยเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับมนุษยทุกคน ซึ่งเป็นปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิตของมนุษย์ นั่นย่อมรวมหมายถึงสิทธิในที่ดินทำกินด้วย เรามักจะได้ยินกันอยู่บ่อยๆว่า “คนทำนาไม่มีนาเป็นของตนเอง”แต่ที่ดินตกอยู่ในมือของคนจำนวนน้อยในสังคมไทย แม้ว่าจะได้มาโดยชอบด้วยกฎหมายก็ตามแต่ในแง่ของความเป็นธรรมแล้วย่อมไม่เป็นธรรมอย่างแน่นอน

ทั้งเรื่องสิทธิในที่อยู่อาศัยและที่ดินทำกิน เป็นเรื่องที่ไม่อาจแยกจากกันได้และเป็นเรื่องที่สำคัญ สำหรับมนุษย์ หากใครปราศจากที่อยู่อาศัย(ไม่ว่าจะเป็นในรูปแบบใด กระต๊อบเล็กๆหรือตึกใหญ่โต) มนุษย์ย่อมถูกลดทอนศักดิ์ความเป็นมนุษย์ด้วยเช่นเดียวกัน

ที่ผ่านมาประเทศไทยได้มีความพยายามจะปฏิรูปที่ดินทำกินและจัดการเรื่องที่อยู่อาศัย แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จด้วยเหตุผลที่สำคัญคือ รัฐยังขาดความเอาจริงในเรื่องนี้ จึงทำให้ชาวชุมชนแออัด และคนในชนบทยังคงต้องทนทุกข์กับปัญหาที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยมาจนถึงปัจจุบัน

การรับรองสิทธิของประชาชนในการอยู่อาศัยและทำกินในที่ดินอย่างมั่นคงจึงมีความจำเป็นอย่างเร่งด่วนในสถานการณ์ปัจจุบัน และจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญเพื่อให้กระบวนการปฎิรูปที่ดิน เพื่อความเป็นธรรมดำเนินไปได้อย่างรวดเร็วและเป็นธรรม

ปุจฉา :เนื้อหาที่จะเขียนไว้ในรัฐธรรมนูญควรเป็นอย่างไร

วิสัชนา : รัฐธรรมนูญควรเขียนวางหลัก ไว้ สามประการ คือ ๑.ยอมรับว่าประชาชนมีสิทธิในที่อยู่อาศัย และที่ดินทำกิน ๒. มีหลักประกันในการอยู่ศัยและทำกินในที่ดินอย่างมั่นคง และ ๓. หากประชาชนยังไร้ซึ่งที่อยู่อาศัยและที่ดินทำกินรัฐจะต้องจัดหาให้

นั่นย่อมหมายความว่า หากประชาชนในชุมชนแออัดได้พักอาศัยมีที่อยู่อาศัยอยู่แล้วรัฐต้องให้หลักประกันว่า เขาจะไม่ถูกรื้อย้ายโดยขาดความชอบธรรมด้วยมาตรการหรือวิธีการใดๆ แต่หากประชาชนคนยากคนจนไม่มีที่อยู่อาศัยรัฐจะต้องเร่งดำเนินจัดหาให้อย่างทั่วถึงและเป็นธรรม และรัฐจะต้องรับรองสิทธิในที่ดินทำกินของชาวบ้าน ชาวนาชาวไร่ เกษตรกรอยู่ในที่ดินทำกินอยู่แล้ว และไม่ถูกขับไล่โดยพลการหาก แต่หากไม่มีที่ดินทำกินรัฐจะต้องจัดหาให้

สิ่งนี้แหละคือรัฐธรรมนูญที่ประชาสามัญชน คนยากคนจนต้องการอย่างแท้จริง เพื่อให้มีคุณภาพชีวิตที่ดินขึ้น แต่อย่างไรก็ตามนอกจากสิ่งนี้แล้ว ระบบการเมืองก็ต้องดีและเป็นธรรมด้วยเช่นกัน

นายพิทักษ์ เกิดหอม
อนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ๔
คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

From : http://www.fpps.or.th