สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

สรุปผลการประชุมเวทีสนทนาสาธารณะ เรื่อง “สนามบินสุวรรณภูมิ...นครสุวรรณภูมิ?”
วันพฤหัสบดีที่ 22 ธันวาคม 2548 ณ โรงแรมสยามซิตี กรุงเทพมหานคร

สนามบินสุวรรณภูมิเป็นสนามบินขนาดใหญ่แห่งใหม่บนพื้นที่ 20,000 ไร่ ตั้งอยู่ห่างจากกรุงเทพมหานครไปทางทิศตะวันออกประมาณ 25 กิโลเมตร บนถนนบางนา-ตราด กิโลเมตรที่ 15 ในเขตตำบลราชาเทวะ อำเภอบางพลี จังหวัดสมุทรปราการ ใช้งบประมาณในการก่อสร้างทั้งสิ้นราว 155,000 ล้านบาท งบประมาณในการก่อสร้างสนามบินสุวรรณภูมิมาจากแหล่งต่างๆ ดังนี้

ด้วยเหตุที่สนามบินสุวรรณภูมิเป็นสนามบินขนาดใหญ่ที่จะทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางการเดินทางและการขนส่งทางอากาศของประเทศไทยและของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ดังนั้นรัฐบาลจึงมีแนวคิดที่จะพัฒนาพื้นที่โดยรอบของสนามบินสุวรรณภูมิเป็นศูนย์กลางการเชื่อมต่อของระบบต่างๆ ศูนย์กลางการพาณิชย์ของชุมชนโดยรอบสนามบิน ศูนย์กลางขนาดใหญ่ของการจ้างงาน การจับจ่ายสินค้า การประชุมและบันเทิง ธุรกิจที่เกี่ยวเนื่องกับกิจกรรมการบินที่เกิดขึ้นมักเรียงรายไปตามถนนหรืออยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ทำให้เกิดเมืองในลักษณะใหม่ คือ เมืองศูนย์กลางการบิน (Aerotropolis)

ในเวทีสนทนาสาธารณะ เรื่อง “สนามบินสุวรรณภูมิ...นครสุวรรณภูมิ?” คณะวิทยากรได้นำเสนอความคิดเห็นในแง่มุมต่างๆ ดังนี้

แนวคิดและรูปแบบในการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิ

ดร.คำรบลักขิ์ สุรัสวดี รองปลัดกระทรวงคมนาคม ได้กล่าวถึงแนวคิดในการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิว่า การที่ประเทศไทยมีสนามบินขนาดใหญ่อย่างสนามบินสุวรรณภูมิจะเป็นโอกาสที่ดีของประเทศไทย เพราะตำแหน่งที่ตั้งของประเทศอยู่ในบริเวณที่ดีของภูมิภาค เมื่อสนามบินสุวรรณภูมิเปิดใช้งาน กิจกรรมทางเศรษฐกิจต่างๆ จะเกิดขึ้น ความเจริญ การพัฒนาต่างๆ จะเข้ามาในพื้นที่มากมาย หากไม่มีการจัดการ การควบคุม ปล่อยให้เป็นไปตามยถากรรม ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นกับกรุงเทพมหานคร เช่น ปัญหาการจราจร ปัญหาขยะมูลฝอย ปัญหาสิ่งแวดล้อมต่างๆ ก็จะเกิดขึ้นกับพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิที่กิจกรรมทางเศรษฐกิจต่างๆ ได้นำเอาความเจริญเข้าไป

ในอดีตที่ผ่านมาจากประสบการณ์ ก็คือ เมื่อรัฐทุ่มงบประมาณนำการพัฒนาต่างๆ เข้าไปโดยขาดการจัดการ การควบคุม เมื่อมีปัญหาต่างๆ เกิดขึ้น รัฐก็ต้องทุ่มงบประมาณอีกเป็นจำนวนมาก เพื่อใช้ในการติดตามแก้ไขปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นจากการพัฒนาที่ขาดระบบการควบคุมที่ดีพอ ดร.คำรบลักขิ์ เน้นย้ำในประเด็นนี้ว่า อยากให้การพัฒนาสนามบินและพื้นที่โดยรอบมีความต่อเนื่องและสอดคล้องกับการบริหารจัดการและการควบคุมต่างๆ อย่างจริงจัง

นายสมชัย ศรีวิบูลย์ ผู้อำนวยการกองผังเมืองเฉพาะ กรมโยธาธิการและผังเมือง ได้นำเสนอรูปแบบและมาตรการด้านผังเมืองต่างๆ ที่จะใช้ในการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิดังนี้

มาตรการด้านผังเมืองที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมและการบริหารจัดการพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมินั้น หน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งกระทรวงมหาดไทย กรุงเทพมหานครและองค์การบริหารส่วนจังหวัดสมุทรปราการได้ดำเนินการปรับปรุงและแก้ไขรายละเอียดต่างๆ ให้สอดคล้องกับการใช้พื้นที่แล้ว ซึ่งจะทันกับการเปิดใช้งานของสนามบินสุวรรณภูมิ

ประเด็นสำคัญ ก็คือ แนวคิดที่ว่า เมืองกับสนามบินควรจะอยู่ด้วยกันหรือไม่ ในอดีตแนวคิดนี้สนามบินควรอยู่ห่างจากเขตตัวเมืองไม่น้อยกว่า 2 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางไม่น้อยกว่า 45 นาที แต่ในยุคปัจจุบันระบบขนส่งต่างๆ ได้รับการพัฒนาเป็นอย่างมาก แนวคิดนี้จึงเปลี่ยนไป คือ ชุมชนสามารถที่จะอยู่ใกล้สนามบินได้ แต่ชุมชนในความหมายนี้ หมายถึง ชุมชนที่มีกิจกรรมเกี่ยวเนื่องกับสนามบิน ซึ่งแนวคิดนี้ก็สอดคล้องกับแนวคิดของสภาพัฒน์ฯ ซึ่งมีแนวคิดที่จะพัฒนาตัวเมืองหรือชุมชนที่เกิดเพื่อรองรับกิจกรรมต่างๆ ของสนามบิน

กรมโยธาธิการและผังเมืองได้รับมอบหมายจากรัฐบาลให้ศึกษาและดูแลพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิให้สอดคล้องกับทิศทางการพัฒนาของสนามบินสุวรรณภูมิที่จะมีผู้โดยสารถึงปีละ 100 ล้านคน กิจกรรมการขนส่งต่างๆ ที่จะขยายเป็น 6.4 ล้านตัน ในอีก 30 ปีข้างหน้า

อีกทั้งปัญหาของพื้นที่ในทิศเหนือ ทิศใต้ และทิศตะวันออกซึ่งเป็นพื้นที่รับน้ำและเป็นพื้นที่เกษตรกรรมดั้งเดิม ซึ่งโจทย์สำคัญที่กรมโยธาธิการและผังเมืองจะต้องคำนึงถึง คือ การอนุรักษ์ควบคู่กับการพัฒนา

จากการศึกษาของกรมโยธาธิการและผังเมืองภายใต้เงื่อนไขต่างๆ ข้างต้น พื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิจะได้รับการพัฒนาโดยสงวนพื้นเกษตรกรรมไว้ 70% อีก 30% จะเป็นการพัฒนาพื้นที่

แนวคิดในการพัฒนาควบคู่การอนุรักษ์วิถีชีวิตชุมชนริมน้ำจะดำเนินการในรูปแบบที่เป็นเมืองน้ำ กล่าวคือ ในพื้นที่ 30% ที่จะเป็นที่ในการพัฒนาต่างๆ นั้น จะต้องทำหน้าที่เป็นพื้นที่ในการรับน้ำด้วย ซึ่งเป็นวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมของพื้นที่ด้วย

นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ ได้แสดงความเห็นต่อรูปแบบการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบิน ดังนี้

หลักของการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินนั้น รัฐบาลจะต้องมีความชัดเจนว่าจะพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินในลักษณะใด ระหว่างรูปแบบที่ 1 การที่จะทำอย่างไรจึงสามารถควบคุม บริหารจัดการความเจริญเติบโตของกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เกี่ยวเนื่องกับกิจการการบิน การขนส่งทางอากาศ ให้เป็นการพัฒนาที่ยั่งยืน เป็นระเบียบเรียบร้อย มีความปลอดภัยและมีสภาวะแวดล้อมที่ดี รูปแบบที่ 2 รัฐบาลจะถือโอกาสที่มีสนามบินเกิดขึ้นใหม่ สร้างเป็นเมืองใหม่ที่เป็นศูนย์กลางความเจริญ ดึงทรัพยากรต่างๆ เข้าไปพัฒนาพื้นที่

แต่ที่ผ่านมาแนวโน้มของรัฐบาลมุ่งที่จะกระตุ้นให้เกิดอุตสาหกรรมต่างๆ ในพื้นที่รอบสนามบิน ซึ่งจะสอดคล้องกับรูปแบบของผังเมืองที่กรมโยธาธิการและผังเมืองได้จัดทำร่วมกับกรุงเทพมหานครและองค์การบริหารส่วนจังหวัดสมุทรปราการหรือไม่?

การกระตุ้นให้เกิดอุตสาหกรรมนั้น จะเกิดความสมดุลระหว่างการอนุรักษ์กับการพัฒนาหรือไม่? และการที่จะจัดตั้งบรรษัทและเขตเศรษฐกิจพิเศษที่โดยหลักแล้วก็คือการสร้างมูลค่าเพิ่มหรือกำไรทางเศรษฐกิจ จะสอดคล้องกับแนวคิดของกรมโยธาธิการและผังเมืองในเรื่องของการเป็นเมืองน้ำที่เป็นวิถีชีวิตดั้งเดิมหรือไม่?

ในเรื่องของรูปแบบการพัฒนาพื้นที่นั้น นายอภิสิทธิ์ คิดว่าน่าจะดำเนินการในรูปแบบของการจัดระเบียบ การควบคุมการใช้พื้นที่ โดยให้รัฐกำหนดกฎ กติกาการพัฒนาพื้นที่ให้ชัดเจนน่าจะเป็นรูปแบบที่เหมาะสมที่รัฐบาลพึงดำเนินการมากกว่า ไม่ใช่ใช้สนามบินเพื่อเป็นข้ออ้างในการเร่งหรือเพิ่มความเจริญที่ไม่เกี่ยวกับสนามบิน หรือจะสร้างเมืองใหม่ สร้างศูนย์กลางความเจริญแห่งใหม่ สิ่งที่สำคัญก็คือว่าการจะใช้ประโยชน์จากสนามบินเป็นเรื่องของการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่เชื่อมโยง ซึ่งเป็นบทบาทที่รัฐจำกัดตัวเองได้ ไม่ใช่เป็นการตั้งบริษัทมาเพื่อดำเนินธุรกิจที่สืบเนื่องจากการมีสนามบิน

ชาวสมุทรปราการขาดโอกาสการรับรู้ข้อมูลและการมีส่วนร่วม

นายจรูญ ยังประภากร สมาชิกวุฒิสภาจังหวัดสมุทรปราการ ได้กล่าวถึงสภาพโดยรวมของจังหวัดสมุทรปราการที่ผ่านมาในอดีตจนถึงปัจจุบัน รวมถึงสภาพต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นจากการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิ โดยขาดการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการ

พื้นที่ของจังหวัดสมุทรปราการในปัจจุบันประสบปัญหามากมาย ทั้งปัญหาสิ่งแวดล้อมต่างๆ น้ำท่วมขังตลอดทั้งปี แผ่นดินทรุด ปัญหาขยะและน้ำเสีย ปัญหาการจราจรติดขัด นอกจากนี้ยังมีปัญหาสังคมที่เป็นผลกระทบมาจากการที่จังหวัดสมุทรปราการมีโรงงานอุตสาหกรรมอยู่เป็นจำนวนมากกว่า 7,000 โรงงาน ทำให้มีปัญหาด้านประชากรแฝง ปัญหาที่อยู่อาศัย การรุกล้ำแม่น้ำลำคลอง ปัญหาอาชญากรรม ปัญหายาเสพติด

แต่ท่ามกลางปัญหาต่างๆ ที่จังหวัดสมุทรปราการประสบก็ยังมีสิ่งที่น่าภาคภูมิใจ คือ เป็นจังหวัดที่สามารถจัดเก็บภาษีส่งเข้ารัฐบาลได้เป็นจำนวนมาก แต่ในทางกลับกัน จังหวัดสมุทรปราการกลับได้รับการจัดสรรงบประมาณเพื่อกลับมาพัฒนาและแก้ปัญหาต่างๆ ของจังหวัดเป็นจำนวนน้อยมากเมื่อเทียบกับภาษีที่จัดเก็บได้จังหวัด

นอกจากนี้ในปัจจุบันชาวจังหวัดสมุทรปราการกำลังภาคภูมิใจกับการที่เป็นที่ตั้งของสนามบินสุวรรณภูมิที่เป็นสนามบินแห่งใหม่ของประเทศ แต่ในขณะที่กำลังภาคภูมิใจกับสนามบินแห่งนี้ ข่าวการยกฐานะของพื้นที่บางส่วนของจังหวัดสมุทรปราการรอบสนามบินสุวรรณภูมิเป็นเขตปกครองแบบพิเศษเพื่อการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิ

จากประสบการณ์ที่ผ่านมาของชาวสมุทรปราการ โครงการพัฒนาขนาดใหญ่ที่เกิดขึ้นในจังหวัดสมุทรปราการ ชาวสมุทรปราการขาดการรับรู้ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง และภาครัฐเองก็ไม่รับฟังความคิดเห็นของชาวสมุทรปราการ จึงทำให้การมีส่วนร่วมของชาวสมุทรปราการในการตัดสินใจแทบทุกโครงการ ไม่ว่าจะเป็นบ่อขยะราชาเทวะ โครงการบ่อบำบัดน้ำเสียคลองด่าน จนกระทั่งล่าสุด การพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิ

สุวรรณภูมิมหานคร มีความจำเป็นหรือไม่?

นายถวิล ไพรสณฑ์ สมาชิกวุฒิสภาจังหวัดนครศรีธรรมราช ได้นำเสนอความคิดเห็นต่อการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิว่า ในแนวทางของรัฐบาลในการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมินั้น รัฐบาลต้องการดำเนินการในรูปของการจัดตั้งเป็นเมืองใหม่ โดยจะมีการตราพระราชบัญญัติที่เกี่ยวข้องขึ้นมา 3 ฉบับ คือ 1. พระราชบัญญัติว่าด้วยสุวรรณภูมิมหานคร 2. พระราชบัญญัติว่าด้วยการพัฒนาพื้นที่และศูนย์กลางการบินสุวรรณภูมิ และ 3.พระราชบัญญัติการพัฒนาเมืองและพื้นที่เฉพาะ

เมื่อดูรายละเอียดของกฎหมายทั้ง 3 ฉบับข้างต้นแล้ว ได้นำเสนอความคิดเห็นในหลายประเด็น อาทิ ประเด็นที่หนึ่ง บทบาท อำนาจและหน้าที่ขององค์กรที่จะเกิดขึ้นมาใหม่ตามกฎหมายทั้ง 3 ฉบับยังไม่ชัดเจน มีความขัดแย้งและซ้ำซ้อนกันในหลายเรื่อง

ประเด็นที่สอง หากมีเมืองใหม่เกิดขึ้นตามแนวคิดของรัฐบาล จังหวัดสมุทรปราการจะได้รับผลกระทบในหลายเรื่อง อาทิ รายได้จากการจัดเก็บภาษีจำนวนมากที่จังหวัดสมุทรปราการเคยได้รับจะต้องสูญเสียไป ปัญหาสิ่งแวดล้อมต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นตามมา

ประเด็นที่สาม ในการพัฒนาพื้นที่ตามแนวทางของรัฐบาลจะต้องมีการจัดตั้งองค์กรหรือบรรษัทขึ้นมา ซึ่งในกฎหมายยังไม่มีความชัดเจนในเรื่องของรายได้และเงินอุดหนุนต่างๆ จากรัฐบาลที่จะต้องอุดหนุนให้แก่บรรษัทนั้น นอกจากนี้ในเรื่องของการเลี้ยงตัวเองได้ของบรรษัทนั้นก็ยังไม่มีความชัดเจน

หากสุวรรณภูมิมหานครเกิดขึ้น ทำหน้าที่เพียงดำเนินการภารกิจประจำต่างๆ แล้วปล่อยให้ภารกิจด้านการพัฒนาต่างๆ เป็นหน้าที่ขององค์กรใหม่ที่จะเกิดขึ้นตามแนวคิดของรัฐบาลแล้ว สุวรรณภูมิมหานครก็ไม่มีความจำเป็นต้องเกิดขึ้น เพราะว่าองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเดิมที่มีอยู่แล้วก็สามารถดำเนินงานได้ตามปกติ ส่วนภารกิจในกิจการสาธารณูปโภคที่ต้องเชื่อมต่อกับกรุงเทพมหานครนั้น ก็เป็นภารกิจที่รัฐบาลต้องดำเนินการอยู่แล้ว

บทสรุป คำถามจากคนในพื้นที่ : คนสมุทรปราการ – สังคม – วัฒนธรรม แนวทางการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบิน

ผู้ดำเนินการอภิปราย นายแพทย์นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ สมาชิกวุฒิสภา จังหวัดอุบลราชธานี ได้กล่าวสรุปถึงแนวทางในการกำหนดและดำเนินนโยบายสาธารณะของภาครัฐ 4 ประการ คือ

ประการที่หนึ่ง ในการพัฒนาพื้นที่รอบสนามบินสุวรรณภูมิและในการพัฒนาด้านต่างๆ ของภาครัฐ ประชาชนไม่ได้คัดค้านหรือปฏิเสธการพัฒนาของรัฐ แต่ควรเป็นนโยบายการพัฒนาที่มีพื้นที่เป็นตัวตั้งเพื่อนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน โดยการพัฒนาที่ยั่งยืนนั้น จะต้องอยู่บนพื้นฐานของทุนทางสังคมและวัฒนธรรม ไม่มุ่งหวังเรื่องของเงินและธุรกิจ ไม่อย่างนั้นแล้วจะเป็นการพัฒนาที่นำไปสู่การทำลายสังคมและความมั่นคงของมนุษย์

ประการที่สอง ไม่ว่าใครจะเป็นผู้กำหนดนโยบายและดำเนินการพัฒนาต่างๆ สิ่งหนึ่งที่ควรจะพูดถึงก็คือการกระจายอำนาจในการบริหารจัดการไปสู่ท้องถิ่น เพราะท้องถิ่นคือผู้ที่รู้ปัญหาต่างๆ ในท้องถิ่นเป็นอย่างดี

ดังนั้นในการพัฒนาที่ยึดพื้นที่เป็นตัวตั้งก็คือการให้ท้องถิ่นและภาคประชาชนได้แสดงบทบาทและศักยภาพในด้านต่างๆ นอกจากนี้ท้องถิ่นจะมีส่วนช่วยให้ภาครัฐได้เห็นแนวทางในการกำหนดนโยบายและพัฒนาพื้นที่นั้นๆ ได้อย่างชัดเจนและถูกต้อง
ประการที่สาม ในการกำหนดนโยบายต่างๆ เพื่อให้เป็นการพัฒนาที่มีความสมดุลควรมีกระบวนการและวิธีการที่เปิดโอกาสและส่งเสริมให้ภาคประชาชนได้มีส่วนร่วมในการรับรู้ข้อมูลข่าวสารที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบาย การติดตาม ตรวจสอบและควบคุม และในที่สุดแล้วการขอประชามติจากประชาชนในเรื่องสำคัญก็เป็นช่องทางที่สำคัญที่สุด ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นแนวทางที่รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันได้กำหนดไว้

ดังนั้นกระบวนการและวิธีการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายควรให้ภาคประชาชนได้มีส่วนร่วมให้มากที่สุดในทุกช่องทาง ไม่ควรผูกขาดกับฝ่ายการเมืองแต่เพียงฝ่ายเดียว เพราะประเทศชาติไม่ใช่ของใครคนใดคนหนึ่ง แต่เป็นของประชาชนชาวไทยทุกคน

ประการสุดท้าย ในการกำหนดนโยบายและโครงการพัฒนาต่างๆ ล้วนมีผลประโยชน์จำนวนมากเข้ามาเกี่ยวข้อง ผลประโยชน์จำนวนมากนี้เองที่นำไปสู่การเกิดการทุจริต ยิ่งในปัจจุบันการทุจริตได้มีการพัฒนาโดยอาศัยกฎหมายและนโยบายต่างๆ เป็นเครื่องมือนำไปสู่การทุจริตที่เรียกว่าการทุจริตเชิงนโยบาย

ดังนั้น ภาคประชาชนจึงควรที่จะต้องติดตามและตรวจสอบการกำหนดนโยบายและการพัฒนาโครงการต่างๆ อย่างใกล้ชิด

From : http://www.fpps.or.th