สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : สิทธิมนุษยชนกับการชุมนุม

ปุจฉาที่ 1: ระยะนี้การเคลื่อนไหวเรียกร้องของประชาชนกลุ่มต่างๆ ด้วยรูปแบบ เช่น การชุมนุม การเดินขบวนเรียกร้อง รัฐบาลและสาธารณะรับทราบและแก้ปัญหามากยิ่งขึ้น วิธีการแสดงออกของประชาชนกลุ่มต่างๆ เหล่านี้ เกี่ยวข้องกับหลักการสิทธิมนุษยชนอย่างไรบ้าง?

วิสัชนาที่ 1: ประการแรก การเดินขบวนถือเป็นการแสดงออก และการใช้เสรีภาพตามระบอบประชาธิปไตย ซึ่งรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันได้รองรับหลักการการแสดงออกซึ่งสิทธินี้ไว้เป็นหลักการที่สำคัญ ในมาตรา 44 คือ บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ การจำกัดเสรีภาพตามวรรคหนึ่งจะกระทำมิได้ เว้นแต่โดยอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายเฉพาะในการชุมนุมสาธารณะ และเพื่อคุ้มครองความสะดวกของประชาชนที่จะใช้ที่สาธารณะ หรือเพื่อรักษาความสงบเรียบร้อยในระหว่างเวลาที่ประเทศอยู่ในภาวะการสงคราม หรือในระหว่างเวลาที่มีการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินหรือประกาศใช้กฎอัยการศึก

ประการที่สอง นอกจากนี้ ยังถือได้ว่าเป็นหลักสิทธิมนุษยชนสากล โดยที่ประเทศไทยได้ร่วมเป็นภาคีในกฎหมายระหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิมนุษยชน อันเป็นกฎหมายที่พัฒนาการมาจากปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ตามกรอบความร่วมมือในกฎบัตรองค์การสหประชาชาติซึ่งไทยเป็นสมาชิกร่วมอยู่ด้วย ซึ่งมีทั้งหมด 3 ฉบับ ได้แก่ กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง, กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม และกติการะหว่างประเทศว่าด้วยการขจัดการเลือกปฏิบัติต่อสตรี ในที่นี้ กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political Rights- ICPR) ได้ให้หลักประกันในด้านสิทธิของประชาชนที่จะมีชีวิตอยู่ได้โดยปราศจากการแบ่งแยก เลือกปฏิบัติ การทรมานทารุณกรรม หรือการถูกลงโทษ ล่วงละเมิดด้วยวิธีการใดๆ ภายใต้รัฐบาลใดๆ ซึ่งจะต้องเปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการเมือง มีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นและการแสดงออก และกติการะหว่างประเทศฉบับนี้ได้คุ้มครอง ปกป้อง สิทธิและเสรีภาพในทางความคิด การแสดงออกซึ่งความคิดเห็น สิทธิส่วนบุคคล สิทธิเสรีภาพในการเข้าร่วมกิจกรรมสมาคม และการชุมนุมโดยสันติ กติการะหว่างประเทศฉบับนี้ ผ่านความเห็นชอบโดยมติของสมัชชาใหญ่แห่งองค์การสหประชาชาติเมื่อวันที่ 16 ธันวาคม 1966 มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 29 มีนาคม 1976 และประเทศไทยเข้าเป็นภาคีเมื่อวันที่ 29 ตุลาคม พ.ศ. 2539 และมีผลบังคับใช้กับประเทศไทยเมื่อวันที่ 29 มกราคม พ.ศ. 2540

ดังนั้น รัฐบาลและผู้ใช้อำนาจรัฐจึงควรที่จะส่งเสริมและสร้างหลักประกันที่เอื้อต่อการใช้สิทธิเสรีภาพในการชุมนุมของประชาชน และอำนวยความสะดวกต่อกิจกรรมที่เป็นการแสดงออกซึ่งสิทธิ เสรีภาพทางการเมืองของประชาชน

ปุจฉาที่ 2: ที่ผ่านมา รัฐบาลต่างๆ และผู้ใช้กลไกอำนาจรัฐ เช่น เจ้าหน้าที่ตำรวจ ปฏิบัติต่อกรณีการชุมนุมอย่างไร และสะท้อนให้เห็นปัญหาอะไรบ้าง?

วิสัชนาที่ 1: ที่ผ่านมา รัฐบาลและเจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้องกับกลไกการใช้อำนาจรัฐ อาจจะยังคงมีปัญหา เรื่องท่าทีและทัศนคติต่อการชุมนุมของประชาชน เช่น หากเป็นกรณีการชุมนุมหรือการเรียกร้องของกลุ่มคนที่มีเป้าหมายชัดเจนในการสนับสนุนนโยบายหรือการดำเนินงานของรัฐบาล จะได้รับการปฏิบัติ การเอาใจใส่จากเจ้าหน้าที่และบุคคลในรัฐบาลเป็นอย่างดี แต่ในกรณีที่เป็นการชุมนุมเรียกร้องของประชาชนซึ่งแสดงความคิดเห็นที่แตกต่างออกไปจากรัฐบาล ก็มักจะได้รับการเพิกเฉย ไม่ได้รับการสนับสนุน การดูแลเอาใจใส่จากภาครัฐ และในบางกรณีมักมีการประเมินประชาชนกลุ่มต่างๆ ที่เห็นต่างจากรัฐบาล หรือกลุ่มที่ได้รับผลกระทบจากนโยบายของรัฐบาล และเรียกร้องให้มีการเปลี่ยนแปลงในระดับนโยบายหรือการปฏิบัติการเพื่อแก้ไขปัญหา กลุ่มประชาชนเหล่านี้มักจะถูกโจมตีหรือถูกมองด้วยทัศนคติลบว่าเป็นม็อบรับจ้างบ้าง หรือสร้างปัญหาความวุ่นวาย อันนำมาซึ่งความเข้าใจต่อปัญหา และการแก้ไขปัญหาที่ผิดพลาดในหลายต่อหลายครั้งของรัฐบาล

ดังนั้น การเคารพในหลักการสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน สิทธิ เสรีภาพทางการแสดงออกและทางการเมืองของประชน การเคารพในหลักการเจรจาต่อรอง และยึดหลักสันติวิธีในการแก้ไขปัญหา และการจัดการปัญหา จึงเป็นสิ่งที่รัฐบาลและเจ้าหน้าที่ผู้ใช้อำนาจรัฐพึงยึดกุม โดยยืนอยู่บนหลักของการเคารพและรับฟังความคิดเห็นที่แตกต่างหลากหลายของกลุ่มคนในสังคม ตามหลักการประชาธิปไตย

ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย

กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

From : http://www.fpps.or.th