สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : กิจกรรมการรับน้องกับหลักการสิทธิมนุษยชน

ปุจฉาที่ 1 : ที่ผ่านมา สาธารณชนได้ให้ความสนใจและวิพากษ์วิจารณ์กิจกรรมการรับน้องที่มีลักษณะการใช้อำนาจและการใช้ความรุนแรงของรุ่นพี่ หากพิจารณาในแง่มุมด้านสิทธิมนุษยชน กิจกรรมการรับน้อง มีส่วนเกี่ยวข้องกับหลักการสิทธิมนุษยชนอย่างไร ?

วิสัชนาที่ 1 : ในเดือนมิถุนายนของทุกปี ไล่ไปจนถึงตลอดภาคการศึกษาของการศึกษาในระดับอุดมศึกษา เรามักจะได้รับรู้ข่าวเกี่ยวกับการใช้ความรุนแรง การถูกละเมิดสิทธิเสรีภาพของนักศึกษาใหม่ ซึ่งได้ก่อให้เกิดความรุนแรงในหลายระดับทั้งทางร่างกายและจิตใจ และบางกรณีถึงขั้นเสียชีวิต ซึ่งนักวิชาการบางท่านได้เรียกกระบวนการหรือเหตุการณ์เหล่านี้ว่า “มิถุนายนทมิฬ” ประเพณีการรับน้องโดยมากจัดขึ้นโดยยึดโยงเข้ากับอำนาจภายใต้ระบบโซตัส (sotus) โดยรุ่นพี่จะใช้อำนาจนี้ ทำการ “ว้าก” หรือการตะคอก ข่มขู่ และการบังคับให้น้องใหม่ทำกิจกรรมที่พิสดาร และส่อนัยไปทางเพศ ดังที่ปรากฏเป็นข่าวตลอดมา รวมทั้งการทรมานรุ่นน้องซึ่งต่างได้รับบาดแผลทั้งทางร่างกายและจิตใจ

หากพิจารณาจากมุมมองด้านสิทธิมนุษยชน ประเพณีและกิจกรรมการรับน้องเหล่านี้ เป็นกิจกรรมที่ละเมิดสิทธิมนุษยชน ขัดต่อหลักการสิทธิและเสรีภาพ ซึ่งได้ระบุไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย 2540 และกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง ในหลายมาตราด้วยกัน โดยเฉพาะหลักการที่สำคัญที่สุดซึ่งเป็นหัวใจของหลักสิทธิมนุษยชน นั่นคือ ความตามมาตรา 4 ของรัฐธรรมนูญปัจจุบัน กล่าวคือ ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิ และเสรีภาพของบุคคลย่อมได้รับความคุ้มครอง กิจกรรมการรับน้องซึ่งสืบทอดและปฏิบัติมาจนกลายเป็นประเพณีการรับน้อง ถือได้ว่าได้ทำลายศักดิ์ศรี และคุณค่าความเป็นมนุษย์ของผู้เป็นนักศึกษาใหม่ลงอย่างสิ้นเชิง นอกจากนี้หากพิจารณาในแง่มุมหลักการประชาธิปไตยแล้ว กิจกรรมการรับน้องได้สะท้อนปัญหาระดับโครงสร้าง เนื่องจากได้แสดงให้เห็นถึง ระบบอำนาจนิยมและความต้องการในการสืบทอดอุดมการณ์เผด็จการ โดยผ่านกระบวนการบังคับให้นักศึกษาผู้มาใหม่ยอมจำนนต่อการใช้อำนาจโดยไม่ชอบธรรมของรุ่นพี่ ทั้งยังเป็นการดำรงและรักษาไว้ซึ่งระบบอุปถัมภ์ การถ่ายทอดและความพยายามที่จะรักษา อุดมการณ์แบบเผด็จการ และระบบอำนาจนิยม เหล่านี้ เป็นการขัดขวางและทำลายการพัฒนาประชาธิปไตยในสังคมไทย นอกจากนี้ บุคคลที่ก้าวเข้ามาสู่การศึกษาในระดับอุดมศึกษาควรถือได้ว่าเป็นผู้มีวุฒิภาวะทางความคิด และสติปัญญา เนื่องจากบุคลากรเหล่านี้เมื่อสำเร็จการศึกษา จะก้าวออกไปเป็นกำลังหลักในการสร้างสรรค์ความก้าวหน้าให้แก่สังคม หากระบบและกิจกรรมเหล่านี้ยังคงดำรงอยู่ ย่อมหล่อหลอมให้บุคคลที่ผ่านเข้ามาในสถาบันการศึกษาไร้วุฒิภาวะ และไร้สติปัญญา และเมื่อจบออกมาทำงาน ก็จะกลายเป็นบุคลากรที่ไร้ความสามารถในการคิด และไร้ศักยภาพที่จะสร้างสรรค์สังคม ซึ่งถือเป็นเรื่องที่น่าเศร้าและน่าเสียดายเป็นอย่างยิ่ง

ปุจฉาที่ 2 : ทางออกของปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชน ต่อกรณีประเพณีและกิจกรรมการรับน้องควรเป็นเช่นไร ?

วิสัชนาที่ 2 : ปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนต่อกรณีการรับน้องจะหมดไปหรือลดน้อยลงด้วยการตื่นตัวทางสติปัญญาของสังคมไทย นั่นคือการตระหนักในสิทธิและเสรีภาพของตนเองและของคนอื่น การยึดหลักการความเท่าเทียมกันของบุคคลภายใต้กฎหมาย และตระหนักถึงความสำคัญของประชาธิปไตยที่ประชาชนมีส่วนร่วมมากกว่าระบบประชาธิปไตยแบบตัวแทน ทุกภาคส่วนของสังคมควรที่จะร่วมมือกันให้มีการยกเลิกประเพณีและกิจกรรมการรับน้องดังที่เกิดขึ้น ภาครัฐและผู้บริหารในสถาบันการศึกษาควรร่วมมือกันดูแลเอาใจใส่ และหานโยบายหรือมาตรการในการป้องกันไม่ให้เกิดการกระทำที่ละเมิดสิทธิและเสรีภาพเช่นนี้อีก ในขณะเดียวกันควรมีการปฏิรูประบบการศึกษาให้มีการส่งเสริมองค์ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชน และประชาธิปไตย ในการศึกษาภาคบังคับทุกระดับชั้น เพื่อส่งเสริม และก่อให้เกิดการตระหนักและตื่นตัวในหลักการต่างๆ ตามที่ได้กล่าวมาข้างต้น นอกจากนี้ ควรแปรเปลี่ยนกิจกรรมการรับน้อง ให้เป็นกิจกรรมในรูปแบบอื่นๆ เช่น กิจกรรมทางด้านบำเพ็ญประโยชน์ต่อสังคม กิจกรรมทางวิชาการต่างๆ ที่ยังคงมีอีกหลากหลายรูปแบบในสถาบันการศึกษา โดยถือเป็นทางเลือกไม่ใช่การบีบบังคับ เป็นต้น

โดยทั่วไปมนุษย์เราจะอยู่ด้วยกันนั้น ควรเคารพต่อกัน เอาใจใส่ต่อกัน แต่ระบบนี้มันกดคนๆ หนึ่งให้มีสิทธิเป็นศูนย์ มันเสียหายทางความรู้สึกในการที่น้องต้องฟังพี่แต่ไม่มีสิทธิตั้งคำถาม สัตว์นั้นต่อสู้กันเพื่อแย่งอาหาร แต่คนเรามันไม่ใช่ คือเสียหายทางความคิดประชาธิปไตย โดยพื้นฐานของระบบนี้ความคิดเราเท่าเทียมกัน พูดคุยแลกเปลี่ยนกันได้ แต่การว้ากไม่ใช่แล้ว บาดแผลนี้รุนแรงมาก มันจะฝังตัวไปตลอดชีวิต เมื่อไปอยู่ที่ไหนก็ตาม เราจะกลายเป็นพวกเชื่องยอมรับทุกอย่าง อันเป็นสภาพที่ไม่ควรเกิดขึ้นในสถาบันการศึกษาทุกระดับ

ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย

กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

From : http://www.fpps.or.th