สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : สิทธิของผู้บริโภค

ปุจฉาที่ 1 : ปัจจุบัน เกิดกระแสการตื่นตัวของประชาชนในการเรียกร้องสิทธิผู้บริโภคเป็นอย่างมาก นับตั้งแต่การทุบรถยนต์ของคุณเดือนเพ็ญ ศิลาเกษ กรณีรถยนต์ไม่ได้คุณภาพ และมีอีกหลายกรณีที่ผู้บริโภคลุกขึ้นมาร้องเรียนหรือฟ้องร้องต่อบริษัทรถยนต์เพื่อขอคืนรถหรือขอคืนเงิน รวมทั้งการออกมาเรียกร้องตรวจสอบสินค้าอุปโภค และบริโภคต่างๆ เช่น นมผงสำหรับเลี้ยงเด็ก,เครื่องดื่มชูกำลัง และ ชาเขียว เป็นต้น รัฐธรรมนูญปัจจุบัน รองรับและคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภคไว้อย่างไรบ้าง?

วิสัชนาที่ 1 : รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540เป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่ให้ความสำคัญของการคุ้มครองผู้บริโภค โดยบัญญัติถึงสิทธิของผู้บริโภคไว้ในมาตรา 57 ว่า“สิทธิของบุคคลซึ่งเป็นผู้บริโภคย่อมได้รับความคุ้มครองทั้งนี้ตามที่กฎหมายบัญญัติ”และในพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดย (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2541 ตามมาตรา 4 ได้บัญญัติสิทธิของผู้บริโภคที่จะได้รับการคุ้มครอง 5 ประการ ดังนี้

1. สิทธิที่จะได้รับข่าวสารรวมทั้งคำพรรณนาคุณภาพที่ถูกต้องและเพียงพอเกี่ยวกับสินค้าหรือบริการได้แก่ สิทธิที่จะได้รับการโฆษณาหรือการแสดงฉลากตามความเป็นจริงและปราศจากพิษภัยแก่ผู้บริโภค รวมตลอดถึงสิทธิที่จะได้รับทราบข้อมูลเกี่ยวกับสินค้าหรือบริการอย่างถูกต้องและเพียงพอที่จะไม่หลงผิด ในการซื้อสินค้าหรือรับบริการโดยไม่เป็นธรรม

2. สิทธิที่จะมีอิสระในการเลือกหาสินค้าหรือบริการ ได้แก่ สิทธิที่จะเลือกซื้อสินค้าหรือรับบริการโดยความ สมัครใจของผู้บริโภค และปราศจากการชักจูงใจอันไม่เป็นธรรม

3. สิทธิที่จะได้รับความปลอดภัยจากการใช้สินค้าหรือบริการได้แก่ สิทธิที่จะได้รับสินค้าหรือบริการที่ปลอดภัย มีสภาพและคุณภาพได้มาตรฐานเหมาะสมแก่การใช้ ไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อชีวิต ร่างกายหรือทรัพย์สิน ในกรณีใช้ตามคำแนะนำหรือระมัดระวังตามสภาพของสินค้าหรือบริการนั้นแล้ว

4. สิทธิที่จะได้รับความเป็นธรรมในการทำสัญญาได้แก่ สิทธิที่จะได้รับข้อสัญญาโดยไม่ถูกเอารัดเอาเปรียบจากผู้ประกอบธุรกิจ

5. สิทธิที่จะได้รับการพิจารณาและชดเชยความเสียหายหาย ได้แก่ สิทธิที่จะได้รับการคุ้มครองและชดใช้ค่าเสียหาย เมื่อมีการละเมิดสิทธิของผู้บริโภคตามข้อ 1, 2, 3 และ 4 ดังกล่าว

ปุจฉาที่ 2 : หากถูกละเมิดสิทธิ และไม่ได้รับความเป็นธรรม สามารถที่จะร้องเรียน รวมทั้งขอข้อมูลเพิ่มเติม และคำแนะนำได้ที่ไหนบ้าง ?

วิสัชนาที่ 2 : พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 ได้บัญญัติให้มีองค์กร ของรัฐ ในการให้ความ คุ้มครองแก่ผู้บริโภค ได้แก่คณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค และคณะกรรมการคุ้มครองเฉพาะเรื่อง ซึ่งได้แก่ คณะกรรมการว่าด้วยการโฆษณา และคณะกรรมการว่าด้วยฉลาก รวมทั้งได้บัญญัติ ิให้มีการจัดตั้งหน่วยงานเพื่อปฏิบัติงานและให้ผู้บริโภคที่ถูกละเมิดสิทธิใช้บริการ ซึ่งได้แก่ สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) ซึ่งจัดตั้งมาตั้งแต่ปี 2522 โดยสังกัดอยู่ในสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ทั้งนี้เพื่อความสะดวกในการปฏิบัติงานตามนโยบายของรัฐบาลและคำสั่งของคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค ซึ่งมีนายกรัฐมนตรีเป็นประธานกรรมการ รวมทั้งเพื่อความสะดวกในการ ประสานงานกับหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองผู้บริโภค ดังนั้นประชาชนจึงสามารถใช้สิทธิในการร้องเรียนไปที่หน่วยงานดังกล่าวได้ นอกจากนี้ยังมีการทำงานขององค์กรพัฒนาเอกชน เช่นมูลนิธิเพื่อผู้บริโภคซึ่งมีจุดประสงค์เพื่อให้ผู้บริโภคได้รับการคุ้มครองตามสิทธิอันพึงมีพึงได้รวมทั้งส่งเสริมและประสานงานให้ผู้บริโภคและองค์กรคุ้มครองผู้บริโภคต่าง ๆ มีส่วนในการคุ้มครองผู้บริโภค รวมทั้งให้ข้อมูลและคำแนะนำต่างๆแก่ประชาชนอีกด้วยและที่สำคัญยังมีคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติที่จะรับเรื่องร้องเรียนการถูกละเมิดสิทธิของผู้บริโภคต่าง เพราะเป็นสิทธิมนุษยชนประการหนึ่ง สิทธินี้เกี่ยวข้องกับการมีวัตถุ ปัจจัย อาหาร เสื้อผ้า ยารักษาโรค ที่อยู่อาศัย และเครื่องอำนวยความสะดวกของชีวิต

ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย

กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

From : http://www.fpps.or.th