สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : การสลายการชุมนุมที่อำเภอตากใบจังหวัดนราธิวาส

ปุจฉาที่ 1 การชุมนุมและการสลายการชุมนุมที่อำเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส เกี่ยวข้องกับสิทธิพลเมืองอะไร?

วิสัชนาที่ 1 ตามที่มีการชุมนุมและการสลายการชุมนุมของประชาชนหน้าสถานีตำรวจภูธร อำเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส เมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 2547 อันเป็นเหตุให้มีผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตจำนวน 85 คน ทรัพย์สินทั้งของทางราชการและของประชาชนได้รับความเสียหายไปจำนวนไม่น้อย และมีการจับกุมผู้ชุมนุมเกือบ 1,300 คนนั้น เป็นเรื่องที่เศร้าเสียใจของผู้คนทั้งหลาย เพราะไม่เพียงแต่มีการสูญเสียชีวิต ตลอดจนทรัพย์สินของประชาชนและของทางราชการได้รับความเสียหายเท่านั้น หากยังทำให้สถานการณ์ความไม่สงบในภาคใต้อาจจะเลวร้ายลงไปอีก

โดยทั่วไปแล้ว การชุมนุมโดยปราศจากอาวุธ เป็นเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย มาตรา 44 “บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ” การจำกัดหรือการห้าม โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสลายการชุมนุม จะกระทำมิได้ เว้นแต่ผู้ชุมนุมกระทำความผิดกฎหมายหรืออาศัยอำนาจตามกฎหมาย และจะต้องดำเนินการอย่างละมุนละม่อม หลีกเลี่ยงการใช้อาวุธอย่างเด็ดขาด

การสลายการชุมนุมที่ตากใบเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 2547 ทางทหารและตำรวจใช้อำนาจตามประกาศกฎอัยการศึกและดำเนินการอย่างเป็นขั้นตอน เช่น ให้ผู้นำศาสนา เจ้าหน้าที่ปกครอง กระทั่งภรรยาของผู้ถูกจับ 6 คนที่ผู้ชุมนุมเรียกร้องให้ปล่อย มาพูดกับผู้ชุมนุม แต่ในท้ายที่สุดก็ยังเกิดความรุนแรงและความสูญเสียเกิดขึ้น เริ่มจากมีผู้เสียชีวิต 6 คน บาดเจ็บหลายสิบคน ทั้งผู้ชุมนุมและเจ้าหน้าที่ทหารตำรวจ และการจับกุมผู้ชุมนุมนับพันคน นำมาซึ่งการเสียชีวิตในระหว่างการนำตัวไปค่ายอิงคยุทธบริหาร จ.ปัตตานี จำนวนมากถึง 79 คน

การที่เจ้าหน้าที่ของรัฐควบคุมตัวผู้ชุมนุมโดยมัดมือไพล่หลังและสั่งให้คลานด้วยท้อง บังคับให้นอนคว่ำหน้าซ้อนกันหลายชั้นบนรถบรรทุกอย่างแออัดยัดเยียดเป็นเวลาหลายชั่วโมง จนเป็นเหตุให้คนเหล่านั้นถึงแก่ความตายด้วยความทุรนทุรายเป็นจำนวนมากนั้น ไม่ว่าจะมีเหตุผลสุดวิสัยเพียงใด สะท้อนให้เห็นว่าเจ้าหน้าที่มิได้เคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิในชีวิตและร่างกายของผู้ชุมนุม ปฏิบัติต่อพวกเขาราวกับมิใช่มนุษย์

ปุจฉาที่ 2 การแก้ไขเยียวยาบาดแผลจากกรณีตากใบควรเป็นอย่างไร?

วิสัชนาที่ 2 กรณีตากใบ เป็นการต่อเนื่องและเป็นผลมาจากสถานการณ์ความไม่สงบใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ดำรงมากว่า 10 เดือน ในการแก้ไขเยียวยาก็ต้องเป็นส่วนหนึ่งของแนวทางนโยบายโดยรวมของรัฐบาล เฉพาะหน้า ทางรัฐบาลได้ดำเนินไปบ้างแล้ว เช่น ปล่อยตัวผู้ชุมนุมเกือบหมด ตั้งคณะกรรมการสอบข้อเท็จจริงไปแล้ว และนายกรัฐมนตรีประกาศจะช่วยเหลือครอบครัวผู้เสียชีวิต แต่ในระยะยาว รัฐบาลและสังคมจะต้องร่วมกันขบคิดว่าจะต้องใช้แนวทาง นโยบายทางการเมือง การทหาร การต่างประเทศ และอื่นๆ อย่างไร ที่ผ่านมา ด้านหนึ่งรัฐบาลได้ใช้ความพยายามในการป้องกันและปราบปรามผู้ก่อความไม่สงบด้วยความระมัดระวังอย่างเต็มที่ มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงกลไกและบุคคลผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการดำเนินนโยบายในเรื่องนี้อยู่ตลอดเวลา มีการจับกุมคุมขังผู้ต้องสงสัย มีการตรวจค้นสถานที่แทบทุกวัน แต่ในอีกด้านหนึ่ง การทำร้ายและการสังหารเจ้าหน้าที่ตำรวจ ทหาร และบุคคลที่เกี่ยวข้องกับทางราชการยังเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง แล้วก็มากขึ้นและเหี้ยมโหดขึ้นทุกวัน อย่างเช่น ในวันที่ 4 พฤศจิกายน มีคนถูกฆ่าตายจำนวน 6-8 คน

ผมเคยเขียนมาหลายครั้งว่า สถานการณ์ความไม่สงบใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้มีสาเหตุ มีเงื่อนไข และมีปัจจัยทางประวัติศาสตร์ ทางสังคม วัฒนธรรม และการเมือง และยังเป็นผลมาจากสถานการณ์โลก ในฐานะเป็นนักสิทธิมนุษยชน ผมคิดว่า หากแนวทางนโยบายหรือการดำเนินการใดๆ ในการแก้ไขสถานการณ์ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ตั้งอยู่บนพื้นฐานของรัฐธรรมนูญและกระบวนการตามกฎหมาย สันติวิธี และศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ย่อมจะสามารถคลี่คลายสถานการณ์ที่เกิดขึ้นลงได้เป็นลำดับ

ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย

กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

From : http://www.fpps.or.th