สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : ผู้ลี้ภัย

ปุจฉาที่ 1 ทำไมประเทศเราต้องให้ความช่วยเหลือแก่ผู้ลี้ภัยจากการสู้รบ?

วิสัชนาที่ 1 เราคำนึงถึงหลักมนุษยธรรมและสิทธิมนุษยชน

ในระยะ 30 ปีมานี้ มีคนจากประเทศเพื่อนบ้านลี้ภัยมาประเทศไทยจำนวนมาก ในอดีตมีผู้อพยพชาวเวียตนาม ลาว และกัมพูชาที่ลี้ภัยคอมมิวนิสต์ ปัจจุบันมีผู้ลี้ภัยจากการสู้รบในพม่า และนักศึกษาพม่าที่ลี้ภัยการเมืองมาตั้งแต่กรณี 8 สิงหาคม 2531 ซึ่งเป็นปัญหาและประเด็นการเมืองประการหนึ่งที่มีการถกเถียงบ่อยๆ ในประเทศไทย เพราะมุมมองต่อการจัดการแก้ไขปัญหาผู้ลี้ภัยดังกล่าวแตกต่างกันไปตามจุดยืนและทัศนะของแต่ละคน อย่าว่าอื่นใด แม้แต่การเรียกชื่อก็ยังเรียกไม่เหมือนกัน สหประชาชาติจะเรียกคนเหล่านี้ว่า “ผู้ลี้ภัย” แต่ทางรัฐบาลไทยจะเรียกว่า “ผู้อพยพ” เนื่องจากประเทศไทยยังไม่ได้ลงนามรับรองอนุสัญญาว่าด้วยสถานภาพของผู้ลี้ภัย พ.ศ. 2494

การยอมรับผู้ใดเป็น “ผู้ลี้ภัย” ไม่ว่าจะลี้ภัยทางการเมืองและการสู้รบ มีความหมายต่อการเคารพสิทธิของมนุษย์ขั้นพื้นฐานเพิ่มขึ้นมากกว่าการช่วยเหลือทางมนุษยธรรมของผู้อพยพและกินความที่กว้างกว่า คือ รวมถึงผู้ที่หลบหนีเข้ามาด้วยเหตุจากผลกระทบของสงครามหรือการละเมิดสิทธิมนุษยชนด้วย อันเป็นหลักการสำคัญประการหนึ่งในการปฏิบัติต่อผู้ลี้ภัย

ทุกวันนี้ในประเทศไทยเรายังมีผู้ลี้ภัยจากพม่า ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชนชาติกะเหรี่ยง ไทยใหญ่ คะยา แล้วก็ยังทยอยเข้ามาในพรมแดนเราอย่างต่อเนื่อง ชนกลุ่มน้อยเรียกร้องเพื่อให้ได้ปกครองตนเอง รัฐบาลทหารพม่าไม่ยอม ก็สู้รบกัน รัฐบาลพม่าโจมตีชนกลุ่มน้อย ขูดรีดแรงงาน บังคับต่างๆ นานา บังคับให้เป็นลูกหาบในสนามรบ บังคับให้ย้ายหมู่บ้าน ชนกลุ่มน้อยหนีภัยความตายเข้ามา เราก็ให้ความช่วยเหลือตามหลักมนุษยธรรม ให้ที่พักพิง ให้ปัจจัยสี่ อย่างที่มนุษย์พอจะดำรงชีพอยู่ได้ โดยกระทรวงมหาดไทยเป็นผู้พิจารณาอนุญาตให้องค์การระหว่างประเทศและองค์การพัฒนาเอกชนเข้าไปให้ความช่วยเหลือ เช่น ศูนย์พักพิงชั่วคราวบ้านต้นยาง อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี บ้านถ้ำหิน อำเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี นอกจากนี้ยังมีผู้ลี้ภัยที่อาศัยอยู่นอกพื้นที่พักพิงชั่วคราว (นอกค่าย) ถึงแม้ว่าการให้ความช่วยเหลือผู้ลี้ภัยจะเป็นภาระของเรา แต่สหประชาชาติก็ร่วมแบกรับภาระนี้อยู่ และบางครั้งบางครา จะสร้างความเสียหายให้เรา เช่น มีการตัดไม้ทำลายป่า ความมั่นคง โรคภัยไข้เจ็บ แต่เราจะละเลยไม่ช่วยเหลือเพื่อนร่วมโลก หรือผลักดันกลับไป ไปหาความตาย ความไม่มั่นคงในชีวิต เราก็คงไม่อยากให้เหตุการณ์เช่นนั้นเกิดขึ้น

ปุจฉาที่ 2 เราควรจัดการกับผู้ลี้ภัยกันอย่างไรดี?

วิสัชนาที่ 2 ให้หลายมาตรการควบคู่กันไป

การให้ความช่วยเหลือผู้ลี้ภัยเป็นในฐานะเพื่อมนุษย์ร่วมโลก และที่สำคัญเป็นผู้ที่หมดหนทางไป เราควรให้พวกเขาอาศัยอยู่ ไม่ผลักดันกลับไปเผชิญอันตราย ให้ที่พักพิง ปัจจัยสี่ เป็นสิ่งที่เราหลีกเลี่ยงไม่ได้ รวมถึงสิทธิความเป็นมนุษย์ เช่น การศึกษาของบุตรหลาน การฝึกอาชีพ ฯลฯ

อย่างไรก็ตาม ในการแก้ไขปัญหาผู้ลี้ภัยจากพม่าอย่างยั่งยืน จะต้องมีข้อมูล จำนวนผู้ลี้ภัยทั้งในค่ายและนอกค่าย ข้อมูลที่เป็นทางการมีจำนวนแสนกว่าคน ในพื้นที่พักพิงเก้าแห่งในสี่จังหวัด กาญจนบุรี ราชบุรี ตาก และแม่ฮ่องสอน แต่ข้อมูลที่ไม่ปรากฏยังมีอีกจำนวนเท่าใดทางการก็ไม่ทราบข้อมูลดังว่า ฐานข้อมูลบุคคลเหล่านี้เป็นสิ่งสำคัญทั้งในแง่ของการให้ความช่วยเหลือในฐานะเพื่อนมนุษย์ และในการควบคุมให้อยู่ในสายตาของเรา และมุ่งหาความร่วมมือจากนานาชาติในการช่วยเหลือฟื้นฟูการเมืองและสันติภาพในพม่า เมื่อใดที่พม่าสงบ ไม่รบกันทุกเมื่อเชื่อวัน การเมืองภายในตกลงกันได้ เมื่อนั้น ผู้ลี้ภัยทั้งหลายก็คงจะรีบกลับประเทศบ้านเกิดเมืองนอนของตน คงไม่มีใครอยากห่างไกลบ้านเกิดเมืองนอนของตน มาอยู่ในประเทศอื่นที่มีการดำรงชีวิตไม่เหมาะสมเท่าใดนัก

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ก็ได้ตั้งคณะอนุกรรมการเพื่อศึกษากรณีปัญหาเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์ เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิของกลุ่มชาติพันธุ์ แรงงานต่างชาติ รวมถึงผู้ลี้ภัยด้วย โดยภารกิจด้านหนึ่งที่สำคัญก็คือ การเสนอแนะนโยบายด้านผู้ลี้ภัยต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รัฐบาล และรัฐสภา โดยเน้นมิติสิทธิมนุษยชนเป็นสำคัญ แต่ก็ไม่ละเลยแง่มุมของความมั่นคงแต่อย่างใด

ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย

กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

From : http://www.fpps.or.th