สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การปฏิรูประบบราชการมีความหมายอย่างไรมีคุณค่าต่อประชาชนอย่างไร ?

สถาบันนโยบายศึกษา ร่วมกับ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร จัดการสัมมนาเรื่อง “การปฏิรูประบบราชการมีความหมายอย่างไร มีคุณค่าต่อประชาชนอย่างไร ?” ในวันพฤหัสบดีที่ 22 พฤษภาคม 2546 ระหว่างเวลา 08.30-13.00 น. ณ ห้องกมลทิพย์ โรงแรมสยามซิตี กรุงเทพฯ โดยมีวิทยากรรับเชิญ คือ ดร.อรพินท์ สพโชคชัย กรรมการ ก.พ.ร. คุณอุดร ตันติสุนทร สมาชิกวุฒิสภา จังหวัดตาก คุณสมหมาย ปาริจฉัตต์ บรรณาธิการผู้อำนวยการ หนังสือพิมพ์มติชน อาจารย์ตระกูล มีชัย คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และมี ดร.ดิเรก ปัทมสิริวัฒน์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร เป็นผู้ดำเนินรายการ

ดร.อรพินท์ สพโชคชัย

ดร.อรพินท์ กล่าวว่า ความคิดในการปรับปรุงประสิทธิภาพและปฏิรูประบบราชการเป็นเรื่องที่รัฐบาลทุกยุคสมัยสนใจและดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง แต่หลังการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2540 ที่กำหนดบริบทของภาครัฐใหม่ ที่มีหลักการถ่วงดุลและตรวจสอบ หลักความโปร่งใสและการมีส่วนร่วมของประชาชนในการบริหารราชการ และหลักการกระจายอำนาจการบริหารการปกครองให้ประชาชนในท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ กำหนดแนวทางตัดสินใจ รัฐบาลชุดปัจจุบันจึงได้ประกาศในการแถลงนโยบายเมื่อเข้าบริหารประเทศว่า จะเร่งรัดการปฏิรูประบบราชการเพื่อแก้ไขปัญหาที่สะสมมานาน 4 เรื่องของระบบราชการไทย คือ

ความอ่อนด้อยและไร้ประสิทธิภาพ
กฎระเบียบที่มากมายและรัดรึง
การขาดระบบความรับผิดชอบ และ
การทุจริตประพฤติมิชอบ

อย่างไรก็ตาม การปฏิรูประบบราชการเป็นงานใหญ่และมีหลายมิติที่ต้องทำไปพร้อมๆ กัน คือ

การจัดบทบาท ภารกิจและโครงสร้างของระบบราชการ
การปรับปรุงวิธีการทำงานและการบริหารงาน
การปฏิรูประบบงบประมาณ การเงินการคลัง
ปฏิรูประบบบริหารงานบุคคล และ
ปรับเปลี่ยนค่านิยมและวัฒนธรรมของราชการ

ดังนั้น นอกเหนือไปจากการออกกฎหมายเพื่อให้สามารถปรับโครงสร้างระบบราชการ อันได้แก่ กระทรวงทบวงกรมต่างๆ แล้ว ได้มีการตั้งองค์กรที่จะดูแลการพัฒนาระบบราชการแทนคณะกรรมการปฏิรูประบบราชการชุดเดิม โดยเรียกว่า คณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) และมีสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ (ส.ก.พ.ร.) ทำหน้าที่ฝ่ายเลขานุการ ซึ่ง ก.พ.ร. ได้กำหนดยุทธศาสตร์การดำเนินงานระหว่างปี พ.ศ. 2546-2550 ไว้เป็น 7 ยุทธศาสตร์สำคัญด้วยกัน คือ

การปรับเปลี่ยนกระบวนการและวิธีการทำงาน
การปรับปรุงโครงสร้างการบริหารราชการ
การรื้อปรับระบบการเงินและการงบประมาณ
การสร้างระบบการบริหารงานบุคคลและค่าตอบแทนใหม่
การปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ วัฒนธรรมและค่านิยม
การเสริมสร้างระบบราชการให้ทันสมัย
การเปิดระบบราชการให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วม

อย่างไรก็ตาม การปรับเปลี่ยนไม่สามารถจะทำพร้อมกันได้ในทุกๆ เรื่อง ขณะนี้จึงเริ่มต้นจากเรื่องที่คิดว่าวิกฤติที่สุดเรียงตามลำดับไป เช่น จัดการปรับโครงสร้างระบบราชการเพื่อขจัดความซ้ำซ้อนและทับซ้อนของบทบาทหน้าที่ระหว่างกระทรวง กรม ไปรอบแรกก่อน แล้วจึงกำหนดวิธีการบริหารราชการแผ่นดินใหม่ โดยจะยึดหลักว่าต้องคำนึงถึงประชาชนเป็นสำคัญ ให้ลดขั้นตอนการดำเนินงาน อำนวยความสะดวกในการติดต่อราชการ บริหารด้วยความโปร่งใส และให้ประชาชนมีส่วนร่วม ในเรื่องระบบงบประมาณจะมุ่งเน้นผลงาน ต่อไปจะมีข้อตกลงการทำงานและตัวชี้วัดผลงาน ในเรื่องการจัดซื้อจัดจ้างอาจจะพัฒนาถึงขั้น e-procurement การโยกย้ายแต่งตั้งข้าราชการต้องเป็นระบบเปิดและโปร่งใส และท้ายที่สุด ดร.อรพินท์ ได้ยกตัวอย่างประเทศนิวซีแลนด์ที่ปฏิรูประบบราชการมากว่าสิบปีแล้ว มีผลให้เศรษฐกิจโดยรวมดีขึ้นมาก การพัฒนามั่นคงมีเสถียรภาพ และประชาชนได้รับบริการที่ดีขึ้น สะดวกขึ้น

ดร.วิชัย ตันศิริ ที่ปรึกษาพรรคประชาธิปัตย์

คุณอุดร เน้นว่า การปฏิรูประบบราชการจะต้องมีคุณค่าต่อประชาชน ต้องขจัดขั้นตอนที่มีอยู่มากเกินไปให้ได้ การที่ราชการส่วนกลางดึงอำนาจเอาไว้ทำให้การบริการประชาชนช้า ดังนั้นการกระจายอำนาจให้ท้องถิ่นจึงเป็นวิธีที่จะทำให้ประชาชนได้รับบริการรวดเร็วและตรงตามความต้องการ

พร้อมกันนั้น ได้ยกตัวอย่างการปฏิรูประบบราชการในประเทศญี่ปุ่นที่มีเป้าหมาย 3 ข้อ คือ 1. Simple ลดขนาดให้เล็กลง เช่น ลดจำนวนข้าราชการจากส่วนกลางลงถึงกว่าสามแสนคนเพื่อให้ท้องถิ่นมีกำลังคนมากขึ้น 2. Effeciency ประสิทธิภาพ และ 3. Transparency ความโปร่งใส

คุณอุดร ได้เล่าประสบการณ์จริงในจังหวัดตากเปรียบเทียบว่า ระหว่างข้าราชการส่วนภูมิภาคและท้องถิ่นนั้น ฝ่ายหลังสามารถให้บริการแก้ไขปัญหาให้ราษฎรได้ทันทีโดยการระดมคนมาบรรจุกระสอบทรายทำเขื่อนกั้นน้ำ ในขณะที่ก็เป็นเหตุสุดวิสัยที่ฝ่ายแรกกลับบ้านในสุดสัปดาห์เพราะไม่รู้ว่าจะเกิดฝนตกน้ำท่วมใหญ่ในเดือนตุลาคมปี พ.ศ. 2545

คุณอุดร ตันติสุนทร

คุณสมหมาย เห็นด้วยกับหลักการในการปฏิรูประบบราชการ แต่ห่วงว่าความเป็นจริงในทางปฏิบัตินั้นจะไปในทิศทางเดียวกับหลักการหรือไม่ ระบบ โครงสร้าง และพฤติกรรมของข้าราชการจะต้องเชื่อมโยงและสมดุลกัน การปฏิรูประบบราชการจะต้องทำให้คนส่วนใหญ่ในประเทศมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ขจัดปัญหาความยากจน ลดช่องว่างความแตกต่าง สร้างความเป็นธรรมและให้มีการกระจายรายได้ จึงมีคำถามว่ายุทธศาสตร์ข้อใดในการปฏิรูประบบราชการนำไปสู่เรื่องเหล่านี้

นอกจากนั้นยังได้แสดงความเป็นห่วงที่ข้าราชการที่กล้าแสดงความคิดวิจารณ์ท้วงติงและชี้แนะจะลดน้อยลงเรื่อยๆ ดังนั้นการปฏิรูประบบราชการจะต้องทำให้เกิดประสิทธิภาพ ความยุติธรรมและโปร่งใสเพื่อให้ระบบราชการสามารถเป็นกลไกที่เป็นสมองและเป็นตัวแทนของประชาชนได้

ท้ายสุดได้ให้ข้อแสนอไว้ 2 ประการ คือ จะต้องให้ความสำคัญระหว่างยุทธศาสตร์ที่มุ่งเน้นประสิทธิภาพและการแข่งขันในระบบราชการกับยุทธศาสตร์ที่ให้เกิดความยุติธรรมในสังคมอย่างเท่าเทียมกัน และขอให้ ก.พ.ร. เพิ่มงานในส่วนการเผยแพร่ที่เป็นรูปธรรม เช่น เปิดเว็บไซต์ อี-เมล์ ออกจุลสารเผยแพร่ เป็นต้น

(จากซ้าย) ดร.ดิเรก ปัทมสิริวัฒน์, คุณยศวดี บุณยเกียรติ และ
คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วมสถาบันนโยบายศึกษา ,
คุณสมหมาย ปาริจฉัตต์

อาจารย์ตระกูล มีชัย

อาจารย์ตระกูล ซึ่งพูดเป็นคนสุดท้ายได้ตั้งโจทย์ไว้ให้ร่วมกันคิดมากมาย เช่น การบริหารราชการปัจจุบันสามารถลดกฎระเบียบได้หรือไม่ จะรับฟังความเห็นประชาชนอย่างจริงจังมากกว่ารูปแบบที่เขียนไว้ในกฎหมายได้หรือไม่ จะเปลี่ยนระบบการจัดสรรงบประมาณให้มุ่งเน้นทรัพยากรในการบริการประชาชนมากกว่าการดำเนินงานภายในองค์กรได้หรือไม่ จะแก้ปัญหาความล่าช้าในการสนองตอบประชาชน เช่น เบี้ยเลี้ยงไม่ออกไม่สามารถออกพื้นที่ได้ จะทำให้ระบบราชการเป็นกลไกในการเพิ่มศักยภาพในการผลิตของภาคประชาชนได้อย่างไร ระบบราชการใช้ทรัพยากรในการพัฒนาตนเองมากกว่าพัฒนาประชาชนหรือไม่ ฯลฯ

จากนั้นผู้เข้าร่วมสัมมนาหลายท่านได้แสดงความคิดเห็นและถามคำถามต่างๆ เช่น การปฏิรูประบบราชการจะต้องปฏิรูปวิธีคิดของข้าราชการทำตัวศักดินา จะต้องขจัดกฎระเบียบที่ทำให้องค์กรส่วนท้องถิ่นไม่สามารถจะดำเนินโครงการได้ทั้งๆ ที่มีโครงการและงบประมาณแล้ว และทำอย่างไรจะให้ประชาชนได้รับการปฏิบัติจากข้าราชการด้วยดี ฯลฯ ซึ่งวิทยากรทั้งสี่ท่านได้ร่วมกันชี้แจงและแสดงความเห็นเพิ่มเติม โดยเฉพาะ ดร.อรพินท์ ได้พูดถึงมาตรการในการลดขั้นตอน การบริการประชาชน การจัดระเบียบสถานที่ราชการเพื่ออำนวยความสะดวกในการติดต่อ เป็นต้น

การสัมมนาในครั้งนี้จึงเป็นการเปิดมิติใหม่ให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการปฏิรูประบบราชการได้ชี้แจง แสดงความคิดเห็น และรับฟังความคาดหวังของประชาชนที่มีต่อการปฏิรูประบบราชการซึ่งเป็นนโยบายสำคัญของรัฐที่จะมีผลกระทบต่อประชาชนทุกคน

คุณประชา ฉัตรวงศ์วาน
กำนันตำบลคง จ.นครราชสีมา
ร่วมแสดงความคิดเห็น

From : http://www.fpps.or.th