สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กลไกการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิของเรา

ปุจฉา ลักษณะและที่มาของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติเป็นอย่างไร ?

วิสัชนา ฉบับที่แล้วเราพูดถึงกลไกการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิในบ้านเรา ว่ามีหลายหน่วยงานที่ทำหน้าที่ดังกล่าว คราวนี้จะมาเจาะลึกกันถึงองค์การอิสระน้องใหม่ คือ “คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ” อันเป็นองค์การตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญมาตรา199-200 และพระราชบัญญัติคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พ.ศ.2542 มีฐานะเป็นสถาบันสิทธิมนุษยชนระดับชาติ ตั้งขึ้นมาเพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนของทุกคนในประเทศไทย แล้วก็เป็นส่วนหนึ่งของระบบองค์การอิสระเช่นเดียวกับผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภาและศาลปกครอง คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ตั้งขึ้นอย่างสมบูรณ์เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ.2544

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีจำนวน 11 คน มาจากการแต่งตั้งของพระมหากษัตริย์ตามคำแนะนำของวุฒิสภา โดยผ่านกระบวนการสรรหา ในการสรรหาและคัดเลือกคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติชุดแรก มีการเลือก 2 ครั้ง ครั้งแรกเนื่องจากวุฒิสภาเลือกไม่ครบ 11 คน ซึ่งทั้ง 2 ครั้ง คณะกรรมการสรรหาซึ่งมีนายอานันท์ ปันยารชุน อดีตนายกรัฐมนตรีเป็นประธานได้เปิดรับสมัครทั่วไป มีผู้สมัครจาก หลากหลายสาขาอาชีพรวมถึงด้านสิทธิมนุษยชน ผู้สมัครรวมทั้งสิ้น 220 กว่าคน โดยคณะกรรมการสรรหาใช้วิธีพิจารณาจากใบสมัครและสัมภาษณ์บุคคลที่มีประสบการณ์และผลงานด้านสิทธิมนุษยชนกับประชาชนโดยตรง ประสบการณ์และผลงานในระดับนโยบายหรือการผลักดันเชิงนโยบาย และประสบการณ์และผลงานด้านวิชาการหรือให้การศึกษาด้านสิทธิมนุษยชน แล้วก็พยายามสรรหาบุคคลตามสัดส่วนชายหญิง ผู้แทนจากองค์กรพัฒนาเอกชนด้านสิทธิมนุษยชน ตลอดจนความหลากหลายในวัยวุฒิ พื้นที่ ชาติพันธุ์และศาสนา รวมทั้งผู้แทนกลุ่มทางสังคม โดยเฉพาะกลุ่มคนที่ถูกละเมิดสิทธิมนุษยชน ผลปรากฏว่า ผู้ได้รับการเลือกเป็นคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติชุดแรกจำนวน 11 คน เป็นผู้ชาย 6 คน และหญิง 5 คน มาจากหลากหลายอาชีพและวงการคือ นักวิชาการ อัยการ ทนายความ นายแพทย์ อดีตข้าราชการ สมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ องค์กรพัฒนาเอกชน และกลุ่มผู้ยากไร้

ปุจฉา คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ มีอำนาจหน้าที่อะไรบ้าง ?

วิสัชนา ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 และ พ.ร.บ. คณะกรรมการ สิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พ.ศ.2542 คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีอำนาจหน้าที่ซึ่งสามารถสรุปเป็นภารกิจหลัก 3 ประการ ดังนี้

ส่งเสริมเผยแพร่ความคิด ความเข้าใจสิทธิมนุษยชนเพื่อให้รัฐ สังคมและบุคคลเคารพและปฏิบัติตามหลักสิทธิมนุษยชนทั้งในระดับประเทศและระหว่างประเทศ การเผยแพร่ความคิดสิทธิมนุษยชนมุ่งที่จะเสริมความคิด ความรู้สึก จิตวิญญาณของผู้คน ให้มองคนเป็นคน ไม่ใช่ปฏิบัติต่อกันเหมือนสัตว์หรือสิ่งของ และมองถึงมาตรฐานขั้นต่ำของคนในการดำรงชีพว่าอย่างน้อยต้องมีที่ดิน เครื่องนุ่งห่ม อาหาร ยารักษาโรค หรือที่เราเรียกกันว่าปัจจัยสี่
ตรวจสอบและรายงานการกระทำหรือการละเลยการกระทำอันเป็นการละเมิดสิทธิ มนุษยชนหรืออันไม่เป็นไปตามพันธกรณีระหว่างประเทศเกี่ยวกับ สิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทยเป็นภาคี และเสนอมาตรการแก้ไขที่เหมาะสมต่อบุคคลหรือหน่วยงานที่กระทำหรือละเลยการกระทำดังกล่าว ที่กล่าวมาเป็นการคุ้มครองสิทธิของผู้คน เป็นการแก้ไข เยียวยาเป็นราย ๆ ไป เป็นเหมือนเรื่องเร่งด่วนที่จะช่วยบรรเทาทุกข์ร้อนให้เบาบางลงไป
เสนอแนะนโยบายและข้อเสนอในการปรับปรุงกฎหมาย กฎ หรือข้อบังคับต่อ รัฐสภาและคณะรัฐมนตรีเพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ข้อเสนอต่าง ๆ ที่เสนอไปเป็นการผลักดันหรือการขับเคลื่อนในเชิงนโยบายซึ่งเป็นเรื่องสำคัญมาก เป็นการคอยกระตุ้นให้ภาครัฐบริหารประเทศโดยคำนึงถึงสิทธิของเรา ถ้าภาครัฐหลงลืมไปหรือออกนโยบายที่ละเมิดสิทธิผู้คน คณะกรรมการสิทธิก็จะคอยช่วยตักเตือนโดยคำนึงถึงประโยชน์ของประชาชนเป็นตัวตั้ง

ในการปฏิบัติตามอำนาจหน้าที่ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีอำนาจเรียกเอกสารหรือหลักฐานที่เกี่ยวข้องจากบุคคลใด หรือเรียกบุคคลใดมาให้ถ้อยคำ รวมทั้งมีอำนาจอื่นเพื่อประโยชน์ในการปฏิบัติหน้าที่ตามที่กฎหมายบัญญัติ

คราวหน้าเราจะพูดถึงการทำงานโดยเฉพาะเมื่อท่านมีทุกข์ร้อน จะร้องเรียนต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้อย่างไร

ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย

กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

From : http://www.fpps.or.th