สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การเมืองและการเลือกตั้งอาเซียน : สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

สมชาติ เจศรีชัย

เมื่อความเข้าใจว่า ประเทศที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยเท่านั้นที่มีการเลือกตั้ง หรือเข้าใจว่า การเลือกตั้งคือประชาธิปไตย ซึ่งถามว่าผิดไหม คำตอบก็คือไม่ผิดหรอก เพราะประเทศทั้งหลายที่ได้ชื่อว่าปกครองโดยระบอบประชาธิปไตยล้วนแล้วแต่มีการเลือกตั้งทั้งสิ้น และยังเข้าใจผิดๆ ด้วยว่า ประเทศที่ไม่ได้สถาปนาการปกครองแบบประชาธิปไตยอย่างในประเทศซีกโลกตะวันตก จะไม่มีการเลือกตั้ง เพราะโดยข้อเท็จจริงแล้ว ประเทศในระบอบสังคมนิยมหรือกึ่งเผด็จการก็มีการเลือกตั้ง ดังนั้น จึงอย่าด่วนสรุปว่า ประเทศที่มีการเลือกตั้งแล้วต้องมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย เพราะรูปแบบ (มีการเลือกตั้ง)กับเนื้อหา(ความเป็นประชาธิปไตย)อาจสื่อความหมายคนละอย่าง กล่าวคือ ทุกประเทศที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตย จะต้องมีการเลือกตั้ง แต่ประเทศที่มีการเลือกตั้งไม่จำเป็นต้องปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย ถ้าจะบอกว่าประเทศใกล้เคียงอย่าง สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ก็มีการเลือกตั้ง คงต้องมีการโต้แย้งบ้างไม่มากก็น้อย

ภูมิหลังและความเป็นมา

สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว หรือเรียกโดยย่อว่า “ส.ป.ป.ลาว” หรืออาณาจักรล้านช้างในอดีตนับหลายร้อยปี มีการปกครองในระบอบกษัตริย์ (Monarchy system) มาก่อน ภายหลังมีการต่อสู้แย่งชิงอำนาจทางการเมืองโดยมีประเทศเพื่อบ้านใกล้เคียงอย่างสหภาพโซเวียตและเวียตนามให้การสนับสนุน การเปลี่ยนแปลงการปกครองครั้งหลังสุด ลาวหันมาใช้รูปแบบการปกครองในระบอบสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ (ทางการลาวใช้คำว่า ระบอบประชาธิปไตยประชาชน) โดยมีพรรคประชาชนปฏิวัติลาวเป็นองค์กรนำของประเทศ ซึ่งมีอำนาจสูงสุดตั้งแต่ลาวเริ่มปกครองในระบอบสังคมนิยม เมื่อ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2518 (ค.ศ. 1975) ประมุขของประเทศเรียกว่า “ประธานประเทศ” มีลักษณะเช่นเดียวกับประธานาธิบดี แต่ไม่ได้มีที่มาจากการเลือกตั้ง สถาบันทางการเมืองของลาว ประกอบด้วย พรรคการเมือง ได้แก่ พรรคประชาชนปฏิวัติลาว ( The Lao People’s Revolutionary Party) สภารัฐมนตรี หรือคณะรัฐมนตรี มีนายกรัฐมนตรีเป็นหัวหน้าฝ่ายบริหาร ( พรรคประชาชนปฏิวัติแห่งลาวทำหน้าที่แต่งตั้งคณะรัฐมนตรี) และสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ( The national Assembly ) ทำหน้าที่ด้านนิติบัญญัติและด้านตุลาการ มีหน้าที่ดูแลอนุมัติงบประมาณ การออกกฎหมายและการแก้ไขกฎหมาย ตลอดจนการควบคุม กำกับดูแลการทำงานของฝ่ายบริหาร

ระบบพรรคการเมือง

ปัจจุบันลาวเป็นรัฐที่มีพรรคการเมืองเดียว คือ พรรคประชาชนปฏิวัติลาว (the Lao People's Revolutionary Party) ที่ถูกต้องตามกฎหมาย มีอำนาจเต็มในทางการเมือง และมีการดําเนินการร่วมกับองค์กรที่เรียกว่า ลาวแนวหน้าเพื่อการสร้างชาติ (The Lao Front for National Construction) ทำหน้าที่เป็นองค์กรมวลชนที่ร่วมมือกับพรรคประชาชนปฏิวัติลาว และทำงานที่เกี่ยวข้องกับฝ่ายประชาสังคมในรัฐบาลและกิจการทางด้านวัฒนธรรม

พรรคการเมืองในอดีตของลาว มีพัฒนาการมาทั้งในช่วงที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยโดยมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข (หลังปี พ.ศ.2492 ที่ฝรั่งเศสยอมให้ลาวประกาศเอกราชบางส่วน) และหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบอบสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ ( 2 ธันวาคม 2518) ที่โดดเด่น ดังนี้ 1 พรรคกรรมการเพื่อการป้องกันผลประโยชน์ของชาติ (Committee for the Defense of National Interests) ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2501 (1958) 2 พรรคประชาธิปัตย์ (Democratic Party) ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2494 (1951) 3 พรรคอิสระ (Independent Party) ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2493 (1950) 4 พรรคประชาชนลาว (Lao People's Party) ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2498 (1955) 5 พรรคสังคมนิยมลาว (Lao Socialist Party ) (ถูกเนรเทศให้ออกนอกประเทศ) 6 พรรคเป็นกลาง (Neutralist Party) ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2498 (1949) 7 พรรคเป็นกลางเพื่อสันติภาพ (Peace Through Neutrality Party) ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2498 (1955) และ8 พรรคชาติก้าวหน้า (National Progressive Party) ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2493 (1950)

ระบบการเลือกตั้ง

ลาวนอกจากจะมีการเลือกตั้งสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติแล้ว ประชาชนยังมีส่วนร่วมในการเลือกตั้งหัวหน้าหมู่บ้าน สภานิติบัญญัติแห่งชาติ มีสมาชิก 132 คน อยู่ในวาระเป็นเวลาห้าปี ลาวมีการเลือกตั้งสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติมาแล้ว 15 ครั้ง ดังนี้ ค.ศ. 1946 1947 1951 1955 1958 1960 1965 1967 1972 1989 1992 1997 2002 2006 2011 นั่นหมายความว่า ไม่ว่าลาวจะมีรูปแบบการปกครองแบบใด กษัตริย์ ประชาธิปไตย สังคมนิยม) ลาวก็จัดให้มีการเลือกตั้งเสมอมา ดังนั้น บริบทของการเลือกตั้งในลาวแต่ละครั้งสะท้อนให้เห็นถึงความหมายของกลไกของการเลือกตั้งที่แตกต่างกัน

ในการเลือกตั้งที่ผ่านมาวันที่ 30 เมษายน 2554 (ค.ศ.2011) ผลการเลือกตั้ง ปรากฏว่า พรรคประชาชนปฏิวัติลาวได้รับเลือกตั้ง 128 ที่นั่ง อีก 4 ที่นั่ง เป็นผู้สมัครที่ไม่สังกัดพรรคการเมือง

จากตารางดังกล่าว จะพบว่าผู้สมัครรับเลือกตั้งสามารถลงสมัครรับเลือกตั้งที่การสังกัดพรรคการเมืองและไม่สังกัดพรรคการเมือง และผลการเลือกตั้งครั้งล่าสุด ผู้สมัครรับเลือกตั้งที่ไม่สังกัดพรรคการเมืองได้รับการเลือกตั้งเพิ่มมากขึ้น แต่ยังไม่มากพอจนเป็นเสียงข้างมากที่มีอำนาจในการจัดตั้งรัฐบาลบริหารประเทศได้

ในส่วนของระบบการเลือกตั้งสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ใช้ระบบการเลือกตั้งแบบเสียงข้างมากอย่างง่าย (simple majority vote ) การออกเสียงไม่มีการบังคับ (Voting is not compulsory) หากตำแหน่งสมาชิกสภาว่างลงก็จะต้องมีการเลือกตั้งแทนตำแหน่งที่ว่าง (by-elections) คุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้ง จะต้องมีอายุ 18 ปี เป็นพลเมืองลาว (Lao citizenship) สำหรับผู้สมัครรับเลือกตั้ง จะต้องมีอายุ 21 ปี เป็นพลเมืองลาว และไม่มีลักษณะต้องห้าม ได้แก่ ไม่เป็นคนบ้า ไม่ถูกลิดรอนสิทธิพลเมือง และสิทธิทางการเมืองโดยคำตัดสินของศาล ในด้านความต้องการของผู้สมัคร ผู้สมัครรับเลือกตั้งต้องการการสนับสนุนที่จำเป็นจากหน่วยงานท้องถิ่นหรือองค์กรมวลชน โดยในแต่ละเขตเลือกตั้งคณะกรรมการการเลือกตั้งยอมรับและรับรองการเป็นผู้สมัครหลังจากที่ได้ทำการให้หมายเลขประจำตัวผู้สมัครแล้ว.

บทสรุป

แม้ว่าลาวจะมีการเลือกตั้งภายใต้ระบอบการปกครองแบบสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ แต่ดูเหมือนว่าการเลือกตั้งจะไม่ค่อยมีการแข่งขันระหว่างผู้สมัครเพื่อหาคะแนนนิยมจากประชาชนผู้สมัคร เพราะพรรคการเมืองที่มีเพียงพรรคเดียวที่ได้อำนาจเบ็ดเสร็จเด็ดขาดในทางการเมือง บางทีการเลือกตั้งก็ไม่ใช่กลไกที่สะท้อนความต้องการของประชาชนในการลงคะแนนเลือกตั้งที่มีต่อผู้สมัครรับเลือกตั้ง เป็นเพียงพิธีการรับรองให้เกิดความชอบธรรมแก่ผู้สมัครในการก้าวเข้าไปมีอำนาจในฐานะสมาชิกสภานิติบัญญัติเท่านั้น

From : http://www.fpps.or.th